Dziś wielkie święto narodu polskiego. Właśnie mija 100. rocznica odzyskania niepodległości przez nasz kraj. 2018 to rok święta, nie tylko jednak dla nas Polaków, ale też dla wielu innych europejskich nacji, które sto lat wcześniej uzyskały suwerenność bądź też postawiły pierwszy ważny krok do wymarzonej wolności.
Nie moglibyśmy cieszyć się z sukcesów Edyty Górniak, Michał Szpaka czy Ich Troje, nie mielibyśmy okazji czuć dumy po występach Justyny Steczkowskiej, Anny Marii Jopek czy Kasi Moś, nie pokazalibyśmy światu Słowianek i nie smucili z braku awansu Magdy Tul czy Gromeego, gdyby nie odzyskanie niepodległości w 1918 roku. Polska jest krajem o wielowiekowej kulturze i tradycji państwowości. Duch narodu nawet w trudnych momentach nie osłabł, nawet w najczarniejszych momentach historii tworząc wiekopomne dzieła sztuki i techniki. W dziedzinie muzyki naszym największym skarbem był Fryderyk Chopin. Tworzący w okresie, gdy państwa polskiego nie było na mapie Europy, dziś zapewne cieszyłby się, że polski reprezentant może dumnie reprezentować jego ojczyznę na tak ważnym międzynarodowym konkursie muzycznym, jakim jest Konkurs Piosenki Eurowizji.
Niepodległość naszego kraju jest wielkim darem danym nam przez historię. Jako Europejczycy, możemy też cieszyć się z faktu suwerenności innych państw. Tak wiele narodów ma aktualnie prawo samostanowienia, tyle kultur może rozwijać się niezależnie od siebie, a jednocześnie możemy się od siebie uczyć i inspirować się wzajemnie.
Także Konkurs Piosenki Eurowizji nie byłby dziś tym samym wydarzeniem, gdyby nie podwaliny dla wolnej Europy, które zostały położone w 1918 roku. Rok ten zakończył jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii – I wojnę światową. Z powojennych gruzów powstały narody. Niektóre tylko na chwilę, akcentując jednak że są, żądają wolności i samostanowienia. Mają swoją kulturę, o którą walczą. Nigdy wcześniej mapa naszego kontynentu nie wyglądała bardziej podobnie do tej dzisiejszej. Do dziś, nie każdy naród posiadający świadomość swojej odrębności może cieszyć się niepodległością. Jednak Europa jest dziś wolna jak prawdopodobnie nigdy w swojej historii.
Konkurs Piosenki Eurowizji promuje idee europejskiej jedności, ale też wzajemnego poszanowania kultur i narodów. Powstał jako odpowiedź na krwawe wydarzenia II wojny światowej. Od 1956 roku uczy nas jak zróżnicowana i piękna Europa jest, w każdym swoim zakątku. I my, jako niezależny naród, możemy tym dobrem cieszyć się i dzielić się z innymi polskością.
Jakie inne kraje mogą się dziś z nami cieszyć niepodległością?
Fińska droga do niepodległości bardzo przypomina losy Polski. Ostatecznie w 1917 roku powstało nordyckie państwo zwane Finlandią. Należący od zupełnie odrębnej gałęzi kulturowej Finowie swoją świadomość narodową rozwijali wpierw pod szwedzkim, a potem rosyjskim panowaniem. Swoją unikalność zawdzięczają mieszance wpływów skandynawsko-wschodnich, ale przede wszystkim korzeniom ugrofińskim pochodzącym ze stoków gór Ural. Finlandia zadebiutowała w Konkursie Piosenki Eurowizji w 1961 roku. Kraj ten ma na koncie 52 starty. Najlepszym rezultatem jest zwycięstwo zespołu Lordi w 2006 roku.
Katri Helena jest jedną z najbardziej zasłużonych dla muzyki fińskiej artystek. Swoją ojczyznę w Konkursie Piosenki Eurowizji reprezentowała dwukrotnie – w 1979 oraz w 1993 roku. Zajmowała kolejno 14. oraz 17. miejsce.
Jednym z największych skutków zakończenia I Wojny Światowej był rozpad Austro-Węgier. Austriacy stracili panowanie nie tylko nad Węgrami, ale także nad terenami wchodzącymi w skład późniejszej Czechosłowacji, południowymi narodami słowiańskimi, oraz fragmentem Polski.
Węgrzy także są narodem ugrofińskim. Madziarowie przybyli do Europy w XI wieku. Przez kilkaset lat tworzyli własną państwowość, aby w końcu wejść w skład Austro-Węgier, gdzie współzarządzali habsburskim mocarstwem. Częścią składową Węgier za czasów unii z Austriakami były m.in. tereny należące dziś do Chorwacji, Słowacji, Serbii, Rumunii, Słowacji czy Ukrainy. Mimo odzyskania niepodległości, kraj ten stracił najwięcej swoich terenów i był najbardziej poszkodowanym pod tym względem. Węgry zadebiutowały na Konkursie Piosenki Eurowizji w 1994. Wtedy osiągnęły swój najlepszy do dziś rezultat dzięki Friderice Bayer (4. miejsce). Do tego wyniku 20 lat później zbliżył się András Kállay-Saunders. W konkursie madziarscy przedstawiciele wzięli udział 18 razy, licząc dwie rundy kwalifikacyjne w latach 90-tych, którym Węgrom niestety nie udało się przejść.
Czechosłowacja wyodrębniła się jako kraj o dominującej pozycji dwóch narodów. Co ciekawe, te nacje tylko raz w swojej wcześniejszej historii tworzyły jeden organizm państwowy i miało to miejsce w X wieku. W późniejszych stuleciach, kiedy Słowacja wchodziła w skład Węgier, Czesi stworzyli własne Królestwo, do czasu wcielenia do Austrii. Te dwa zachodniosłowiańskie narody razem tworzyły wspólną historię aż do końca roku 1992.
Słowacja jako pierwsza zadebiutowała na Konkursie Piosenki Eurowizji. Po nieudanej próbie kwalifikacji do konkursu w 1993 roku, pojawiła się na nim w 1994 roku. Swój najlepszy rezultat osiągnęła w 1996 roku dzięki Marcelowi Palonderowi (18. miejsce). Po 1998 roku Słowacy zrobili sobie dłuższą przerwę trwającą do 2009 roku. W półfinałach najbliżej awansu były Daniela i Veronika Nízlove, tworzące duet TWiiNS. Zajęły 13. lokatę. Ostatni start na Eurowizji Słowacja zanotowała w 2012 roku.
Pierwszą słowacką piosenką na Eurowizji miała być Amnestia Na Neveru (pol. Amnestia dla niewierności), którą można interpretować w kontekście pokojowego rozpadu Czechosłowacji. Nie przeszła ona jednak rundy kwalifikacyjnej.
Czechy długo zwlekały z debiutem eurowizyjnym. W końcu (fal)start kraj ten zaliczył w 2007 roku. Przez trzy lata udziału Czesi zajmowali kolejno ostatnie, przedostatnie i ostatnie miejsca w półfinale. Po przerwie powrócili w 2015 roku. Najlepszy rezultat dla naszych południowych sąsiadów osiągnął w tym roku Mikoláš Josef.
W 1918 powstał twór państwowy – Królestwo SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców), które przerodziło się w kraj później zwany Jugosławią. Koncepcja powstania tego organizmu wiązała się z potrzebą wspólnoty Słowian Południowych żyjących w otoczeniu narodów niesłowiańskich. W skład Jugosławii weszły tereny dzisiejszej Słowenii, Chorwacji, Serbii, Czarnogóry, Macedonii, Bośni i Hercegowiny oraz Kosowa. Przed 1918 rokiem, Serbia (z terenem Kosowa i Macedonii) i Czarnogóra tworzyły osobne państwa. Pozostałe nacje podległe były Austro-Węgrom.
Jugosławia w Konkursie Piosenki Eurowizji startowała między 1961 a 1992 rokiem. Reprezentanci tego kraju pochodzili z różnych narodów składowych konglomeratu państwowego. Chorwacki zespół Riva wygrał konkurs w 1989 roku. Po rozpadzie federacji wszystkie nowo powstałe państwa, poza Kosowem, brały udział w Eurowizji. Aktualnie brakuje też reprezentantów Bośni i Hercegowiny. Jedynym post-jugosłowiańskim krajem, który wygrał Eurowizję jest Serbia. Miało to miejsce w 2007 roku dzięki Mariji Šerifović. W pierwszej trójce znalazła się raz także Bośnia dzięki formacji Hari Mata Hari w 2006 roku.
Pierwszą reprezentantką Jugosławii w Konkursie Piosenki Eurowizji była Serbka – Lilijana Petrović. To jednak Chorwaci najczęściej byli wybierani na reprezentantów tego kraju – aż 11 razy dostąpili tego zaszczytu. Serbowie reprezentowali Jugosławię sześć razy, Bośniacy cztery razy, Słoweńcy także cztery razy, a Czarnogórcy dwa razy. Jugosławia nigdy nie wystawiła reprezentacji macedońskiej.
Rozpad Cesarstwa Rosyjskiego przyniósł chwilową radość dla wielu narodów. Oprócz wspomnianej wcześniej Finlandii, niepodległość uzyskały m.in. trzy inne bałtyckie nacje – Litwa, Łotwa oraz Estonia czy zakaukaskie Gruzja, Armenia oraz Azerbejdżan (nie leżące geograficznie na terenie Europy, rozpatrywane jednak przez mocny związek z Eurowizją). Po raz pierwszy od czasów Rusi Kijowskiej niezależne państwo powstało na terenie Ukrainy. Suwerenność ogłosiła Mołdawia, powstanie własnego państwa ogłosili także Tatarzy Krymscy!
Trio Bałtyckie mogło nacieszyć się niepodległością od 1918 do 1938 roku. W przypadku Litwinów należy mówić o przywróceniu swojej państwowości. Litwa była niegdyś ważnym graczem na arenie międzynarodowej, która wstąpił w Unię z Rzeczpospolitą. To Litwini wnieśli „w wianie” do małżeństwa z Polską tereny wschodnie i białorusko-ukraińskie. Natomiast dla Łotwy oraz Estonii był to zaś pierwszy smak niepodległości. Tereny tych krajów, zwane niegdyś Inflantami, były łakomym kąskiem dla większych i silniejszych narodów. Obszary te podległe były między innymi Niemcom (Zakonowi Kawalerów Mieczowych), czy później Rosjanom, a w międzyczasie wydzierane były sobie przez Królestwa Duńskie i Szwedzkie oraz Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Litwini oraz Łotysze należą do grupy ludów zwanych Bałtami, Estonia to kolejne wymieniane tutaj państwo ugrofińskie. Kraje te ponownie zdobyły suwerenność na początku lat 90-tych.
Najwcześniej na Konkursie Piosenki Eurowizji zadebiutowała Estonia – w 1994 roku (w 1993 kraj ten nie przeszedł rundy eliminacyjnej). Estończycy wygrali raz, w 2001 roku, dzięki Tanelowi Padarowi oraz Dave’owi Bentonowi. Także Litwa pojawiła się na Eurowizji w 1994 roku. Po zajęciu ostatniego miejsca ten kraj zrobił sobie pięcioletnią przerwę od rywalizacji. Najlepszy litewski wynik, który został uzyskany w 2006 roku, należy do zespołu LT United. Łotwa zadebiutowała dopiero w 2000 roku, aby wygrać dwa lata później dzięki Marji Naumovej (Marie N).
Zespół Brainstorm otworzył historię Łotwy na Eurowizji. Grupa jest niezwykle popularna w swojej ojczyźnie. Dla narodu, który od niedawna może cieszyć się własną państwowością muzyka tej formacji jest niemalże tak ważna, jak dla Polaków ta skomponowana przez Chopina.
Niepodległość Zakaukazia była bardzo krótka. Armenia i Azerbejdżan utracili ją na rzecz ZSRR już w 1920 roku (część ziem ormiańskich została zajęta przez Turcję), a Gruzja rok później. Gruzja i Armenia miały bogatą historię państwowości, oba kraje, mimo wielu przeciwności historycznych, zachowały unikatowe tradycje kulturalne. Do dziś w obu państwach mieszkańcy posługują się oryginalnymi, własnymi alfabetami. Naród azerski jest stosunkowo młody. Azerowie są potomkami Turków Seldżuckich, którzy żyli na terenie podbitym przez Persów.
Armenia, Gruzja oraz Azerbejdżan debiutowały na Konkursie Piosenki Eurowizji odpowiednio w 2006, 2007 i 2008 roku. Przez ten krótki okres kraje leżące na granicy Europy i Azji zdołały się z konkursem mocno zżyć. Jedynym, który zdołał Eurowizję wygrać był Azerbejdżan. Udało się to za sprawą duetu Ell & Niki, czyli Eldara Gasimova oraz Nigar Jamal.
Państwa zakaukaskie wyróżniają się unikalną na skalę światową kulturą. Gruzja w tym roku zademonstrowała Europie swój tradycyjny styl śpiewu polifonicznego Krimanchuli.
Zryw niepodległościowy nastąpił także na Ukrainie. Podobnie jednak jak w przypadku krajów zakaukaskich Ukraińska Republika Ludowa miała bardzo krótką żywotność. Wcześniej, przed wiekami istniała na tym terenie inna państwowość – Ruś Kijowska. Było to państwo słowiańskie, założone najprawdopodobniej przez Normanów. Także Tatarzy Krymscy ogłosili powstanie niepodległego państwa – Krymską Republikę Ludową.
Ukraina w Konkursie Piosenki Eurowizji startuje od 2003 roku. Pierwszy raz kraj ten wygrał już za drugim startem, w 2004 roku dzięki Rusłanie Łyżyczko. W 2016 roku drugi triumf zapewniła Tatarka Jamala (Susana Dżamaładinowa).
Krym nie jest dziś niepodległym państwem. O panowanie nad tym terenem ścierają się aktualnie Ukraina oraz Rosja. Tatarka Krymska Jamala wystąpiła w 2016 roku na Eurowizji w barwach Ukrainy i ostatecznie wygrała konkurs. W swoją piosenkę, 1944, wplotła ona słowa w języku tatarskim.
Historia Mołdawii podobna jest do innych krajów, wchodzących potem w skład Związku Radzieckiego. Wcześniej tereny kraju podzielone były między Rosję oraz Rumunię. Już po ogłoszeniu powstania Mołdawskiej Republiki Demokratycznej i Niepodległej dwa większe państwa wydzierały sobie ziemie tego mniejszego. W końcu Mołdawia wcielona została do kraju radzieckiego. Stałą niepodległość odzyskała w 1991 roku. Mołdawia w Konkursie Piosenki Eurowizji zadebiutowała w 2005, osiągając z zespołem Zdob și Zdub najlepszy na długie lata rezultat – 6 miejsce. Wynik został pobity w 2017 dzięki grupie Sunstroke Project (3 miejsce).
Niezależnie od wyniku I wojny światowej w tym samym okresie upragnioną niepodległość od Wielkiej Brytanii wywalczyła Irlandia. Niestety, kultura tego kraju przez wieki niewoli doznała mocnego uszczerbku. Dziś chociażby językiem irlandzkim posługuje się tylko ok. 140 tys. osób. Tradycje muzyczne oraz irlandzkie legendy jednak przetrwały i mają ogromny wpływ na dzisiejszą popkulturę.
Irlandia zadebiutowała w Konkursie Piosenki Eurowizji w 1965 roku. Kraj ten wygrał do dziś aż 7 razy – w 1970, 1980, 1987, 1992-1994 oraz w 1997 roku. Nikomu nie udało się jeszcze pobić tego wyniku. Najbliżej lokuje się Szwecja, z sześcioma wygranymi na koncie. Dublin jest też miastem, który najczęściej organizował Eurowizję – miało to miejsce 6 razy (drugi na tej liście, Londyn, gościł konkurs 4 razy).
Riverdance, Interval Act zaprezentowany na Konkursie Piosenki Eurowizji 1994 zapoczątkował ogólnoświatowe szaleństwo na irlandzką muzykę oraz taniec. Kultura celtycka doznała odrodzenia w popkulturze, choć sami Irlandczycy twierdzą, że występ zespołu wypaczał lokalny folklor.
Ostatnim krajem, który świętować może w 1918 roku jest Islandia. Mimo, że ta odległa wyspa uzyskała formalną niepodległość od Danii dopiero w 1944 roku, to właśnie 100 lat temu kraj ten uzyskał autonomię. Islandia na Eurowizji zadebiutowała w 1986 roku.
Tak zmieniła się Europa 100 lat temu. Dzięki powstaniu wielu nowych krajów i dążeniach niepodległościowych innych, kontynent coraz mocniej się ubogacał, także w dziedzinie sztuki i muzyki popularnej. Kto wie jakie zmiany przyniesie przyszłość? Jak mapa naszego kontynentu wyglądać będzie za kolejne sto lat? Miejmy nadzieję, że zwycięży różnorodność kulturowa, ale też wzajemna przyjaźń i serdeczność między narodami. Oby nigdy nie przyszło ponownie nam, Europejczykom przeżyć takiego koszmaru jakim była wojna światowa.
