Eurowizja Junior 2019 w Gliwicach zbliża się wielkimi krokami. Poznaliśmy ostatnią piosenkę, która wybrzmi na scenie na Śląsku – północnomacedońskie Fire. Co ciekawe, w finale konkursu odbywającego się w królestwie i prowadzonym przez Roksanę Węgiel padnie rekord piosenek o ekologii. Stąd nasuwa się pytanie: dlaczego dzieci tak chętnie zaczęły śpiewać o sprawach Ziemi? Mamy do czynienia z autentyczną troską o środowisko i klimat, a może jest to efekt kalkulacji twórców?
Eurowizja Junior 2019: dzieci i ryby głosu nie mają – czy na pewno?
Hiszpania, Portugalia, Rosja, Serbia, Włochy i Polska – aż sześć krajów wystawia na Eurowizję Junior piosenki z przesłaniem ekologicznym. Przyjrzyjmy się najbardziej charakterystycznym motywom przewijającym się w tych utworach, zaczynając od fragmentu Podigni Glas Serbki Dariji Vračević.
Podnieś swój głos, w imieniu nas,
Tych którzy będą żyć przyszłością razem
Podnieś swój głos, zrób to teraz,
Już jutro będzie na to za późno
(tłum. Modern Moonlight, lyrictranslate.com)
O sile słowa śpiewa także Hiszpanka Melani Garcia. Według tekstu jej utworu Marte, nasze głosy mogą się unieść i dosięgnąć Marsa. Zwraca ona szczególną uwagę na problem śmieci i zanieczyszczenia mórz i oceanów. Marta z Włoch śpiewa, że Ziemia woła o pomoc, a Joana z Portugalii przypomina, że mamy coraz mniej czasu, aby ocalić planetę. „Nasza” Viki Gabor na końcu teledysku do Superhero przemawia: „uratujmy świat, planeta jest moim domem”. W podobnym tonie brzmi przesłanie Tatjany i Dienbierieła, z Rosji. To jest czas dla nich, młodych, czas miłości. Warto wspomnieć, że wszystkie te dzieci pochodzą z krajów najbardziej narażonych na skutki zanieczyszczenia środowiska i zmian klimatycznych. Według raportów Europejskiej Agencji Środowiska kraje Europy południowej i wschodniej (w tym Polska) mają najwyższy poziom zanieczyszczenia powietrza, a samo południe najmocniej obarczone jest problemem skrajnych temperatur.
Najbardziej widocznym motywem w wymienionych wyżej piosenkach jest prawo do głosu. Młodzi chcą być wysłuchani i pragną, by ich zdanie również się liczyło. Eurowizja to duża platforma, która umożliwia nie tylko zaprezentowanie swojej twórczości oraz talentu, ale także zajęcie postawy względem wielu problemów natury społecznej czy politycznej. O tym wielokrotnie pisaliśmy już na naszych łamach:
Przeczytaj inne teksty z cyklu Eurowizja a Polityka
Wyniki badań nie zostawiają złudzeń. Nasza planeta jest w bardzo złej kondycji, a zachodzące coraz szybciej zmiany klimatyczne spowodowane działalnością ludzką najdotkliwiej poczują ci, którzy mają przed sobą najdłuższą przyszłość, czyli dzieci. Nie można się dziwić, że właśnie to pokolenie ma najmocniej na sercu dobro Ziemi.
Skąd jednak tak duże poruszenie w ostatnim czasie? Temat globalnego ocieplenia i potencjalnej katastrofy klimatycznej nie jest nowy dla opinii publicznej. Do tej pory na Eurowizji Junior pojawiły się zaledwie trzy piosenki o wymowie ściśle proekologicznej. W 2008 roku reprezentantki Rumunii Mădălina & Andrada w utworze Salvaţi planeta! apelowały o uratowanie Ziemi. Dwa lata temu mała Albanka Ana Kodra dosyć stanowczo wyrażała sprzeciw przeciwko wycince drzew w Don’t Touch My Tree. Na ubiegłorocznej Eurowizji Junior pierwsza reprezentantka Walii wyśpiewała utwór Perta, w którego tekście zwracała uwagę na piękno planety i potrzebę ochrony globu.
Eurowizja Junior 2019: Greta Thunberg – idolka generacji
Wygląda na to, że dzieci podążają za głosem przedstawicielki swojego pokolenia. Greta Thunberg, 16-latka z zespołem Aspergera (a prywatnie córka Maleny Ernman, reprezentantki Szwecji na Eurowizji 2009) swoją przemową brawurowo zawstydziła polityków na Szczycie Klimatycznym w Nowym Jorku. Dobitnie oskarżyła polityków o niszczenie jej dzieciństwa i przyszłości poprzez niewystarczające działanie i mydlenie oczu „bajkami o niekończącym się wzroście ekonomicznym”. To także ona, przekładając aktywizm względem środowiska nad obowiązek szkolny, zapoczątkowała strajki klimatyczne, które angażują młodzież w każdym zakątku świata. We wrześniu br. odbyły się dwa międzynarodowe strajki, w których łącznie udział wzięło 6 mln ludzi. Protestowano także w Polsce, a szkołę 20 września opuścili uczniowie placówek z 60 miast w naszym kraju. Młoda Greta pociągnęła za sobą miliony młodych, przypominając im, co jest największym zagrożeniem dla ich przyszłości. Teksty piosenek z tegorocznej Eurowizji Junior są kontynuacją jej myśli.
Eurowizja Junior 2019: ekologia – to się opłaca
Należy sobie jednak zadać pytanie: kto stoi za konkursowymi piosenkami? Według regulaminu Eurowizji Junior, od 2008 roku w proces twórczy mogą oficjalnie angażować się dorośli. Skutkuje to tym, że osoby pełnoletnie w rzeczywistości stanowią większość autorów konkursowych utworów. Nie inaczej jest w tym roku. Z wymienionych wyżej proekologicznych piosenek tylko serbska jest współtworzona przez młodą wykonawczynię Dariję Vračević (brak danych dotyczących piosenki rosyjskiej). Utwory o kryzysie środowiska naturalnego mogą być wynikiem zwykłej kalkulacji twórców, którzy mogli założyć, że aby odnieść sukces w konkursie trzeba postawić na temat, który jest na czasie i budzi duże emocje społeczne. Najbardziej zainteresowani tematem ekologii młodzi ludzie stanowią znaczny odsetek głosujących poprzez Internet (ta metoda już od dwóch lat zastępuje televoting na Eurowizji Junior).
https://www.youtube.com/watch?v=xpB4FRyXh6g
Ten argument tym bardziej może być prawdziwy, gdy zwrócimy uwagę na fakt, że 4 z 6 proekologicznych piosenek zostały wybrane wewnętrznie (Serbia, Włochy, Hiszpania i Portugalia). Ten sposób sprzyja większej kalkulacji skoncentrowanej na wyniku niż w przypadku selekcji, których wynik dużo częściej jest „przypadkowy” i podyktowany tym, co się rzeczywiście się spodobało. Tymczasem już teraz fani Eurowizji sygnalizują zmęczenie liczbą piosenek o ratowaniu planety. Czy podobnie będzie z głosującymi 24 listopada? Czas pokaże.
Eurowizja Junior 2019: pokój na świecie także w sercu dzieci
W 2010 roku wprowadzono zasadę, według której część tekstu piosenek na Eurowizję Junior może zostać wykonana w języku angielskim. Obecnie może to być do 40% słów utworu. Od tego czasu zwiększyła się liczba piosenek o doniosłym przesłaniu. Typowo dziecięce i wesołe melodie zaczęły coraz częściej ustępować miejsca bardziej stonowanym, których teksty mówią m.in. o potrzebie pokoju na świecie. Pierwszym utworem o wyraźnym przesłaniu dla całego globu była konkursowa propozycja Wielkiej Brytanii z pierwszej Eurowizji Junior w 2003 roku, czyli piosenka My Song for the World. W ostatnich latach jedną z najbardziej smutnych i przejmujących propozycji wyśpiewała reprezentantka Serbii, Lena Stamenković (2015).
„To jest piosenka o świecie
w którym słońce jest ciemnością
GDZIE kwiaty nie kwitną
A dzieci są same”(tłum. Katarzynagdy1, tekstowo.pl)
Innym wyrazistym przykładem jest Ukrainka Darina, która za pomocą megafonu na scenie w Mińsku krzyczała „mów „miłość”, nie „wojna””. Stosunkowo dużo piosenek nawołujących o pokój pojawiło się na Eurowizji Junior w 2016 roku, kiedy wybrzmiały utwory: reprezentantki Bułgarii (Lidia Ganeva, Magical Day) Ukrainy (Sofia Rol, Planet Craves For Love) czy Albanii (Klesta Qeheja Besoj).
Nie tak jak za dawnych lat, nie widzimy ptaków na niebie
Nawet niebo wydaje się bardziej szare
Dlaczego Czerwona Rzeko?
Dlaczego nie zakończymy wojny?
Czy dzieci mają być głodne?(tłum. MichasiaaaXD, tekstowo.pl)
Warto też wspomnieć o reprezentantkach Ukrainy w 2014 roku. Był to rok krwawego rozprawienia się z protestującymi na Majdanie, aneksji Krymu i początku wojny na wschodzie kraju. W listopadzie wiadomo było, że w związku z trudną sytuacją wewnętrzną Ukraina nie wyśle reprezentanta na Eurowizję 2015 w Wiedniu. Wybrane na dziecięce reprezentantki naszych wschodnich sąsiadów dziewczyny z zespołu Sympho-Nick zaśpiewały w listopadzie piosenkę Spring Will Come o mocno patriotycznym przesłaniu podsyconym nadzieją na lepsze jutro. Jak wiemy, Ukraina w późniejszych latach na Eurowizję Junior regularnie wysyłała piosenki nawołujące do pokoju. Można powiedzieć, że tym bardziej nie osadzone w próżni, że wojna jest cały czas bolączką kraju, w którym ci młodzi artyści się wychowują.
Eurowizja Junior 2019: konkurs odzwierciedla sytuację polityczną
Rzadko kiedy Eurowizja w wyraźny sposób nawiązuje do sytuacji społeczno-politycznej na świecie. Piosenki sygnalizujące problemy targające światem są jednak pojedynczymi przypadkami w poszczególnych konkursach. Sytuacja tegorocznej Eurowizji Junior jest raczej ewenementem, ale nie pierwszym przypadkiem, gdy konkurs Eurowizji stał się wyraźnym znacznikiem czasu.
Przełom lat 80. i 90. przyniósł prawdziwą rewolucję na mapie Europy. Rozpad Związku Radzieckiego i upadek Żelaznej Kurtyny sprawił, że przed krajami europejskimi pojawiły nowe możliwości. W niedalekiej przyszłości miało to też wpłynąć na kształt samej Eurowizji. Rok 1990 przyniósł sporo piosenek mówiących o wolności i zjednoczeniu Europy. Ciekawa jest szczególnie zwycięska piosenka. Włoski utwór Insieme 1992 mówił o planowanym spotkaniu w Maastricht, podczas którego uchwalono traktat o powstaniu Unii Europejskiej.
Tematy trzech piosenek bezpośrednio dotyczyły zjednoczenia Niemiec i zburzenia Muru Berlińskiego. Utwory, o których mowa, to niemieckie Frei zu Leben (Wolni Aby Żyć), austriackie Keine Mauern Mehr (Żadnych Murów Więcej), oraz norweskie Branderburger Tor (Brama Branderburska).
Finlandia wysyłając piosenkę Fri? zadała pytanie: czy na pewno jesteśmy wolni? Bardziej symboliczne znaczenie miał tekst piosenki irlandzkiej – Somewhere in Europe. Mówił on o samotności we własnym kraju i potrzebie spotkania gdzieś tam w Europie.
Historia Eurowizji w Zagrzebiu ma bardzo smutne zakończenie. Organizowany na terenach należących jeszcze wtedy do Federacji Jugosławii już wkrótce miał stać się świadkiem okropieństw wojennych. Oby Gliwice nie skończyły jak Zagrzeb, tym razem pogrążone w katastrofie ekologicznej.
Eurowizja Junior 2019: Śląsk na straży ekologii
Gliwice nie są pierwszym miastem Górnego Śląska, w którym prowadzone są międzynarodowe dyskutuje nad sprawami klimatycznymi. Katowice gościły w grudniu 2018 roku szczyt klimatyczny, na którym dyskutowano nad emisją CO2 do atmosfery. Niezależenie od tego, czy troska o przyszłość planety Ziemi wychodzi od dzieci, a może jest wynikiem kalkulacji ich opiekunów, warto aby okazała się równie skuteczna co dyskusje polityków. Konkurs Piosenki Eurowizji nawet w wersji dla dzieci oglądany jest przez miliony widzów. Z tego względu Eurowizja jest idealną platformą do promowania określonych postaw i sygnalizowania problemów społecznych.
Kwestia związana z ochroną środowiska jest jednym z głównych problemów w obecnym przekazie medialnym. Niedługo przekonamy się czy ten temat będzie miał równie głośny wydźwięk podczas dorosłej Eurowizji w Rotterdamie.