Dziś startuje Mużika Mużika – najpopularniejszy obecnie festiwal na Malcie. Będzie się on odbywał przez trzy kolejne noce. W XX wieku po części pełnił rolę preselekcji kraju do Konkursu Piosenki Eurowizji. Z tej okazji chcielibyśmy wam go przybliżyć.
Malta zadebiutowała na Eurowizji w 1971, lecz w kolejnych latach nie było jej zbyt wiele. Nadawca wziął udział jeszcze w 1972 i 1975 (wycofując się w ostatniej chwili w 1973 i 1974). Nastąpiła pauza aż do 1991. Kraj powrócił do stawki, a do 1995 festiwal, o którym mowa, miał swój wkład w wybór reprezentanta na europejski konkurs.
Mużika Mużika – czym w zasadzie jest?
Mużika Mużika to zwyczajowa nazwa wydarzenia, które obecnie oficjalnie nazywa się Mużika Mużika – Festival Kanzunetta Maltija. W aktualnym kształcie funkcjonuje od swojego powrotu w 2021. Jego początki sięgają jednak aż roku 1960 i od tego zacznijmy. Został on zapoczątkowany przez Młodych Chrześcijańskich Robotników (w języku maltańskim: Żgħażagħ Ħaddiema Nsara), pod szyldem Malta Song Festival. Już wtedy za jego pomocą chciano wybrać reprezentanta na Konkurs Piosenki Eurowizji, ale nadawca nie znajdował się jeszcze w szeregach Europejskiej Unii Nadawców. Pierwsza edycja miała w sobie dwa półfinały. Finał zorganizowano 5 listopada. Osiem utworów było po włosku, a po jednym w języku angielskim i maltańskim. Zwyciężył Joe Grech, który powróci w 1971, jednocześnie zostając pierwszym reprezentantem Malty na Eurowizji. W 1961 i 1962 równolegle odbywały się dwa wydarzenia. Przy czym jedno opisane wyżej, zaś drugie – zawierające kompozycje wyłącznie po maltańsku.
Z tej koncepcji zrezygnowano w 1963, a w zamian tego każdy utwór prezentowano w dwóch wersjach językowych – w tym jedna z nich musiała być maltańska. Rok później po raz pierwszy transmitowano festiwal w telewizji. W pierwszej dekadzie odbywania się tej uroczystości, spośród eurowizyjnych twarzy, pojawił się Enzo Guzman (niedoszły reprezentant kraju z 1974 i 1976), triumfujący w 1966 w duecie z Tessie Micallef. Gościem specjalnym w 1967 był Malcolm Robert, jeden z sześciu wykonawców reprezentujących Luksemburg w 1985.
Mużika Mużika w latach 70. – jak wyglądało jego powiązanie z Eurowizją?
Malta stała się pełnoprawnym członkiem Europejskiej Unii Nadawców 1 stycznia 1970 roku. Kraj nie wziął udziału w Eurowizji 1970, ale sam festiwal się odbył i miał związek z Eurowizją 1971. Proces wyboru reprezentanta był dość ekscentryczny i nie używa się go już (przynajmniej póki co) w obecnych czasach. W latach 70., kiedy państwo wzięło udział w Eurowizji, nie wybierano zwycięzcy festiwalu. Najlepsze kompozycje przechodziły do odrębnego finału narodowego. W 1970 było to sześć utworów spośród dwunastu, które brały udział. Każda była w języku maltańskim i każdą śpiewały dwie osoby. Wśród znanych twarzy można wymienić wyżej wspomnianego Joe Grecha, Enzo Guzmana, Joe Cutajara (Eurowizja 1972), a także Mary Spiteri. Wokalistka pojedzie na Eurowizję w 1992 i zajmie 3. miejsce.
Finał preselekcji zatytułowany Song for Europe (w języku maltańskim Kanzunetta Għall-Ewropa) odbył się około miesiąc później i miał na celu wyłącznie wybranie kompozycji. Joe Grecha odgórnie wybrano jako reprezentanta. Warto przytoczyć ciekawy system głosowania. Składał się on z jury wewnętrznego. Były to osoby związane z przemysłem muzycznym, głosujące w skali 6, 5, 4, 3, 2 i 1 punkt. Następnie ich głosy mnożono razy dziesięć. Drugie jury, zewnętrzne, miało w sobie 10 grup po 10 osób, reprezentujące 10 okręgów wyborczych Malty. Każdy juror przyznawał 21 punktów.
Lata 1972-1976
W roku 1972 format nie zmienił się praktycznie – oprócz głosowania w eurowizyjnym finale. Komisja sędziowska miała dwa odrębne organy jurorskie. Pierwszy z nich to była dwudziestka, którą wybrano spośród publiczności (ponownie wzięto pod uwagę okręgi wyborcze). Drugi panel jurorski miał w sobie siedmiu jurorów międzynarodowych i jednego maltańskiego. Wygrał niedawno zmarły Joe Cutajar, zaś Helen Micallef dołączono do niego później i w finale Eurowizji wystąpili jako duet Joseph i Helen. W 1973 Malta chciała ponownie wystartować. Festiwal zorganizowano, ale preselekcji już nie – jako powód podano to, że piosenki były poniżej europejskiego standardu. W 1974 wstępnie potwierdzono udział, ale wycofano się z obawy o kolejne ostatnie miejsce. Reprezentantem w Brighton miał być Enzo Guzman.
Wyspiarskie państwo w 1975 wyraziło chęć udziału i tym razem faktycznie do niego doszło. Zorganizowano festiwal i finał narodowy, ale oba wydarzenia, choć łączyły się ze sobą, to zostały zorganizowane przez odrębne od siebie organy. Powrócono do śpiewania kompozycji w dwóch językach, angielskim i maltańskim. Pięć najlepszych propozycji awansowało do preselekcji. Zaśpiewano je tym razem wyłącznie po angielsku, bo stwierdzono, że język maltański był przyczyną ostatnich miejsc w pierwszych dwóch latach udziału.
Rok 1976 to powtórka scenariusza z lat 1973 i 1974: chęć udziału, ale potem nagłe wycofanie. W przeciwieństwie jednak do tamtych roczników, poinformowano o tym tuż przed rozegraniem samego festiwalu. Jako powód podano wzrost kosztów uczestnictwa w Konkursie Piosenki Eurowizji. Od 1976 roku obowiązuje składka dla każdego uczestniczącego kraju. Tym razem Malta zniknęła z eurowizyjnej mapy aż do 1991 roku. Nie ma jednoznacznej wersji, dlaczego na tak długo – pierwsza mówi o niechęci samego nadawcy, zaś druga o rzekomym zakazie od Europejskiej Unii Nadawców za wycofanie się trzy razy po ogłoszeniu chęci uczestnictwa. Festiwal w 1976 zwyciężył wspominany już Enzo Guzman z kompozycją Tifkiriet Tagħna T-Tnejn (angielski: Sing Your Song Country Boy).
Festiwal w latach bez Malty na Eurowizji. Co się działo?
Po wycofaniu się Malty z konkursu w latach 70. nie wiemy dokładnie, co się działo z lokalnym festiwalem. Jedno źródło podaje, że się odbywał, ale nieznani są zwycięzcy, zaś pozostałe, że go nie było, a jeśli go nie było, to powód zaprzestania organizacji jest nieznany. W teorii, festiwal był osobnym wydarzeniem od preselekcji. Kolejne wzmianki pochodzą z 1981. Wówczas zmieniono całkowicie formułę. Festiwal zaczął gościć międzynarodowych wykonawców i zmienił nazwę na Festival Internazzjonali Tal-Kanzunetta Maltija. W pierwszej jego odsłonie pojawili się reprezentanci z Anglii, Hiszpanii, Włoch, Węgier, Szwajcarii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji, Jugosławii oraz Bułgarii. Kończył się on nagrodami dla trzech zwycięzców. Taka forma utrzymywała się do 1990 roku. Polska pojawiła się tylko raz, w 1985, a jej reprezentantką była Edyta Geppert. Do dziś nie zachował się jednak ani jej wynik, ani występ.
Lata 90. – powrót Malty na Eurowizję
Malta powróciła na Eurowizję w 1991 po wielu latach absencji. Według danych Eurovision.tv stało się to dzięki wycofaniu Holandii i kraj wziął wolne miejsce w stawce. Powrócono również do dwuczęściowego wyboru. Festiwal ponownie zmienił nazwę, tym razem na Festival tal-Kanzunetta Maltija għall-Ewropa i pełnił on rolę półfinałów do preselekcji. Odbyły się dwa eliminacyjne koncerty – w każdym spośród dwunastu uczestników awansowała najlepsza szóstka. Wśród powracających artystów znaleźli się: Helen Micallef, Enzo Guzman czy Paul Giordimaina. I to właśnie on w duecie z Georginą Abelą zwyciężył w samych preselekcjach. Warto dodać, że zarówno w festiwalu, jak i w finale narodowym, zaśpiewano kompozycje dwukrotnie (po maltańsku i angielsku), ale na Eurowizję pojechała anglojęzyczna wersja wybranej piosenki, Could It Be. Powrót okazał się udany, ponieważ Malta zajęła szóste miejsce (co było wówczas jej najwyższym w historii startów).
W 1992 i 1993 formuła się nie zmieniła. Odpowiednio na Eurowizji znaleźli się: wcześniej wspomniana Mary Spiteri z kompozycją Little Child (maltański tytuł: Tfajell Ckejken) oraz William Mengion z This Time (maltański tytuł: Issa).
Eurowizja 1994: Dwie edycje festiwalu kompletnie odrębne od siebie. O co w tym chodziło?
W 1994 postanowiono zorganizować dwie edycje festiwalu. Jedna była wyłącznie lokalna (pod nazwą Festival Tal-Kanzunetta Maltija), zaś druga wyłoniła reprezentanta Malty na 39. Konkurs Piosenki Eurowizji (pod nazwą Festival Kanzunetta Għall-Ewropa). Według niektórych źródeł obydwie odbyły się tego samego dnia. Oba koncerty zwyciężyły duety. W konkursie lokalnym – Doreen Galea i Manolito z piosenką Forsi, zaś w eurowizyjnym – Chris i Moira z More Than Love. To oni znaleźli się w Dublinie, zajmując wysokie, piąte miejsce.
Festiwal bez Eurowizji – zaprzestanie organizacji w 2002, krótki powrót w 2013 i następnie od 2021
Od roku 1995 całkowicie oddzielono od siebie festiwal od preselekcji. Od tej pory wykonywano wyłącznie kompozycje po maltańsku. Wydarzenie odbywało się do 2002 roku, a później zwyczajnie zniknęło. Warto wspomnieć, że w tym okresie w najlepszej trójce często plasowali się artyści powiązani z Eurowizją: ponownie Enzo Guzman (zwycięzca w 1995 i 2000), Renato Micallef (3. miejsce w 1996), Georgina Abela (3. miejsce w 1997, 2. miejsce w 1999, zwycięstwo w 2001), Claudette Pace (2. miejsce w 1997), Debbie Scerri (3. miejsce w 1998), Fabrizio Faniello (zwycięstwo w 1999), Paul Giordimaina (3. miejsce w 2000), Glen Vella (3. miejsce w 2000 w duecie z Eleonor Cassar), Ira Losco (2. miejsce w 2001) oraz Oliwia Lewis (3. miejsce w 2002). Festiwal powrócił na chwilę, w 2013 roku, i wygrała go Oliwia Lewis (Eurowizja 2007) z piosenką Hawn Mill-Ġdid.
Nie podano powodów, dla których festiwal zniknął w 2002 i następnie po edycji w 2013. Ostatecznie, powrócił w 2021 z nową, obecną nazwą – Mużika Mużika. Stało się to dzięki wsparciu premiera kraju i Ministerstwa Dziedzictwa Narodowego. Od tamtego czasu jest on co roku finansowany przez państwo. Organizuje go Festivals Malta, zaś transmisja odbywa się poprzez nadawcę PBS (zajmującego się Konkursem Piosenki Eurowizji). W 2021 zwyciężył Glen Vella (Eurowizja 2011), w 2022 – Kurt Calleja (Eurowizja 2012), zaś w 2023 – Gianluca Bezzina (Eurowizja 2013).
Mużika Mużika 2024: co wiemy?
Tegoroczna edycja festiwalu odbywa się w dniach 14, 15 i 16 marca. Wystąpi w nim 20 uczestników, którzy pierwszego wieczoru, przy akompaniamencie orkiestry Filharmonii Maltańskiej, wykonają premierowo swoje kompozycje, wyłącznie w języku maltańskim. Drugi wieczór będzie nocą piosenek klasycznych. Ma się pojawić wielu uznanych artystów, zaś gośćmi specjalnymi będą Gianluca Bezzina oraz Shaun Farrugia. Po koncercie ogłoszone zostaną wyniki półfinałowe: kto znajdzie się w trzeciej nocy i zawalczy o wygraną. Szczegóły tego aspektu nie są dokładnie znane. Rok temu awansowała najlepsza dwunastka. Organizatorzy obiecują wysoki poziom muzyczny. W wydarzeniu weźmie czworo uczestników tegorocznych maltańskich preselekcji do Eurowizji.
- Neville Refalo – 3 ta’ Ġunju 2021
- Miguel Bonello – Dawk l-Għajnejn
- Moira Stafrace – Din Għalik
- Cliff Zammit Stevens – Fil-Qrib
- Victoria – Ġenna
- Mark Micallef Costa – Ġranet Sbieħ
- MARA – Grazzi
- Dario Bezzina – Ħolma ta’ Mument
- Andreana DeBattista – Iljun
- GIADA – Imħabba Vera
- Megan May – Imqar Għal-lejla
- Cherylis – Kewkba F’Tarf L-Irdum
- Thea Aquilina – Kieku Kelli
- Karen Debattista – Lulju
- Qalb – Meta Tridni Ħdejk
- Maxine Pace – Mhux Tal-Aħħar
- Keith Zammit Mintoff – Mingħajr Kliem
- Haley – Paradoss
- Kantera – Vjagg Sabiħ
- Janice Debattista – Waħdi
Źródła: Festivals Malta, PBS, Wikipedia niemiecka, angielska, EurovisionWorld, Youtube, m3p.com.mt, eurovision.tv