Pora na kolejną, już szóstą, odsłonę felietonu, w którym analizujemy długą historię Konkursu Piosenki Eurowizji. Tym razem pod lupę weźmiemy czasy od wprowadzenia półfinału aż do ostatniej edycji widowiska, czyli lata 2004-2022. Po rewolucyjnej Eurowizji 2004 w Stambule, konkurs objął swym zasięgiem niemal całą Europę, umożliwiając udział nawet 43 krajom rocznie. Co jeżeli podsumujemy ten okres, wykorzystując do tego nowatorski system eksponencjalny, czyli metodę za pomocą której zliczane są głosy jurorskie na Eurowizji od 2018 roku?
Eurowizja w tabeli wszechczasów: jak powstawał ranking?
Ranking powstał na dokładnie takich samych zasadach, co w pierwszym odcinku felietonu. Tym razem wziąłem jednak pod uwagę tylko edycje, od czasu wprowadzenia półfinałów, czyli lata 2004-2022. Następnie stworzyłem pełen ranking edycji, przyznając punkty w systemie eksponencjalnym, zaprezentowanym lepiej w poprzednim odcinku. Przypomnę, że do wyliczenia głosów w systemie eksponencjalnym wykorzystałem następujący wzór:
12 * 0,827^(n-1), gdzie n oznacza zdobyte miejsce.
W konsekwencji, pierwsze miejsce zawsze otrzymuje 12 punktów, a pozostałe wartości zmieniają się w następujący sposób (wszystkie wartości są takie same dla każdej edycji):
1. Uwzględniłem wszystkie obecnie istniejące kraje (łącznie 48 państw), które co najmniej raz wystąpiły na Eurowizji w latach 2004-2022
Punkty zdobyte na Eurowizji przez Serbię i Czarnogórę zostały „odziedziczone” przez państwa powstałe po jej rozpadzie. Jak pamiętamy, Serbia i Czarnogóra pojawiła się w konkursie dwukrotnie jako jedno państwo, zanim oficjalnie rozpadła się w czerwcu 2006 roku. W 2004 roku kraj reprezentował nie kto inny jak duma Serbii – sam Željko Joksimović. Punkty za ten rok otrzymuje więc Serbia. Natomiast w 2005 toku, w barwach federacji pojawiła się formacja No Name z Czarnogóry. Punkty powędrowały więc za ten rok do Czarnogórców.
2. Każda edycja od 2004 roku do 2022 roku oceniana jest w skali eksponencjalnej, czyli od 12 punktów; 9,92 punktu; 8,21 i tak dalej aż do 0 punktów (przy 43 krajach)
Tworząc ranking, przyznawałem punkty w skali eksponencjalnej, czyli 12; 9,92; 8,21 i tak dalej, w zależności od liczby uczestników. Wszystkie remisy punktowe zostały rozstrzygnięte tak, aby stworzyć pełną punktację dla wszystkich krajów danej edycji. Wartości eksponencjalne są stałe dla wszystkich edycji. To oznacza, że, np. miejsce 41. jest zawsze warte 0,01 punktu, a miejsce 36. – 0,02, nawet jeżeli w konkursie startuje równo 36 państw.
Jak powstawał pełny ranking z półfinałami?
Przypomnijmy jeszcze raz, w jaki sposób powstawał pełny ranking z półfinałami. Zasada przeprowadzania jednego półfinału obowiązywała w latach 2004-2007. Zagwarantowany udział w finale konkursu miało zawsze 14 państw, a mianowicie Wielka Czwórka (czyli główni sponsorzy konkursu: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Hiszpania) oraz pierwsza dziesiątka poprzedniej edycji. W 2008 roku wprowadzono dwa półfinały. Tym samym tylko Wielka Czwórka oraz gospodarz (tj. ubiegłoroczny zwycięzca) występowali w finale konkursu jako automatyczni finaliści. W 2011 roku do konkursu po czternastoletniej przerwie powróciły Włochy. To oznaczało, że Wielka Czwórka przerodziła się w Wielką Piątkę.
Aby stworzyć sprawiedliwy ranking i nie faworyzować automatycznych finalistów, zastosowałem następujący system składający się z trzech kroków:
1. Najpierw przyznałem punkty na podstawie wyników półfinałów
- Awans do finału z półfinału – 1 punkt.
- Pokonanie co najmniej jednej piosenki, która awansowała do finału z półfinału – 1 punkt, przy dwóch półfinałach można więc zdobyć maksymalnie 2 punkty.
- Wszystkie kraje, które odpadły w półfinałach otrzymują 0 punktów.
- Wszyscy automatyczni finaliści, którzy nie pokonali ani jednej piosenki, która awansowała z półfinału lub półfinałów, również mają 0 punktów.
2. Następnie wyliczyłem wartość procentową zdobytych punktów
Po uszeregowaniu państw na podstawie punktów zdobytych za półfinały, wyliczyłem wartość procentową wszystkich punktów uzyskanych w konkursie. W tym celu całkowita liczba zdobytych punktów została podzielona przez pulę punktów możliwą do uzyskania.
3. Na koniec uwzględniłem różnicę w liczbie uczestników do pokonania w finale i półfinałach
Po wyliczeniu liczby procent zdobytych punktów, wyrównałem liczbę procent dla państw, które nie awansowały z półfinałów oraz automatycznych finalistów, którzy nie pokonali żadnego kraju, który awansował do finału. Tym samym każdy kraj, który wystąpił w bardziej licznym etapie konkursu, miał swój wynik przemnożony przez różnicę w liczbie uczestników do pokonania w etapie z większą liczbą uczestników i tym z mniejszą liczbą państw.
Eurowizja 2005 – klasyfikacja konkursu
Sprawdźmy, jak ten system znalazł zastosowanie w wybranych edycjach konkursu. Zacznijmy tym razem od drugiej edycji z półfinałem, czyli Eurowizji 2005.
Jak widzimy powyżej, najniższej sklasyfikowanym krajem, który awansował z półfinału Eurowizji 2005, jest Macedonia Północna, na 17. miejscu w finale. Wszyscy automatyczni finaliści tacy jak Cypr (18. miejsce), Szwecja (19. miejsce), Ukraina (20. miejsce), Hiszpania (21. miejsce), Wielka Brytania (22. miejsce), Francja (23. miejsce) i Niemcy (24. miejsce – ostatnie) dołączyli więc do grona państw, które odpadły w półfinale i również zostały pokonane przez Macedonię Północną. Żeby było sprawiedliwie, wyliczyłem wartość procentową zdobytych punktów.
Dla przykładu 46 punktów w finale dla Cypru to 10,09% wszystkich możliwych. Następnie wartość tę przemnożyłem przez 1,04, aby wyrównać szanse państw, które odpadły w półfinale. W finale wzięły bowiem udział 24 państwa. Należało więc pokonać 23 kraje (24-1), a półfinale aż 25 państw, czyli tu mamy 24 państwa do pokonania (25-1). Tym samym krajom rywalizującym w półfinale było trudniej zdobyć punkty, gdyż miały na swojej drodze więcej uczestników do pokonania. Dlatego też 24 dzielone przez 23 daje 1,04. To właśnie o ten współczynnik pomnożymy wynik procentowy zdobyty przez państwa, które odpadły w półfinale, czyli m.in. Polskę (do awansu zabrakły 4 punkty), Słowenię, Białoruś i tak dalej, na Litwie kończąc. W ten sposób wszyscy mają równe szanse.
Eurowizja 2007 – klasyfikacja konkursu
A jak Eurowizja 2007 wypada na tle prezentowanych statystyk?
Tym razem najniżej ocenionym krajem w finale, który awansował z półfinału była Łotwa – na 16. miejscu (ale aż 6. w półfinale). Wszyscy automatyczni finaliści, którzy zostali sklasyfikowani niżej niż Łotwa, otrzymali zatem 0 punktów w tabeli i dołączyli do grupy państw, które odpadły w półfinale. Warto zauważyć, że aż 18 państw odpadło na etapie półfinału. Co oznacza, że 11. w półfinale Portugalia (tylko 3 punkty straty do awansu) pokonała aż 17 państw, a 12. w półfinale Andora (!) była lepsza od 16 krajów, co można uznać za świetny wynik jak na tak małe państwo.
Następnie, liczbę uzyskanych procent dla państw, które odpadły w półfinale pomnożyłem przez 1,17 tak, aby wyrównać ich szanse. Wszak w półfinale startowały aż cztery kraje więcej niż w finale (aż 27 państw do pokonania, w finale tylko 23). Dlatego też, np. Norwegia (18. miejsce w półfinale) jest sklasyfikowana wyżej niż Finlandia (17. miejsce w finale), ponieważ po wyrównaniu wartości procentowej Norwegowie wypadają lepiej niż Finowie. Podobnie w przypadku 19. w półfinale Danii, która po wyrównaniu różnic w liczbie uczestników do pokonania wypada lepiej od Szwecji (18. miejsce w finale), czy Niemiec (19. miejsce w finale).
Eurowizja 2017 – klasyfikacja konkursu
Teraz przeniesiemy się do roku 2017 i prześledzimy, jak system sprawdza się przy dwóch półfinałach.
Aż trzy kraje z grona automatycznych finalistów (Wielka Piątka plus Ukraina – gospodarz) wypadły gorzej niż najniżej oceniony półfinalista w finale, czyli Izrael. Choć Izrael awansował z drugiego półfinału (i to z trzeciego miejsca), w finale uplasował się dopiero na 23. pozycji. Ukraina, Niemcy i Hiszpania dołączyły zatem do grupy państw, które odpadły w półfinałach. Jako że w obydwu półfinałach należało pokonać maksymalnie 17 państw (18-1), a w finale aż 25 (26-1), wynik procentowy zdobyty przez Ukrainę, Niemcy i Hiszpanię przemnożyłem przez 1,47, czyli różnicę w liczbie uczestników do pokonania w finale i w półfinałach (25/17). Dlatego też Ukraina (24. miejsce w finale) sklasyfikowana jest wyżej niż Łotwa (18. miejsce – ostatnie w półfinale pierwszym), choć Łotysze zdobyli minimalnie więcej procent niż Ukraińcy, co można tłumaczyć mniej liczną konkurencją w pierwszym półfinale.
Klasyfikacja generalna Konkursu Piosenki Eurowizji w latach 2004-2022
W analogiczny sposób, jak ten opisany powyżej, przeliczyłem wyniki pozostałych edycji Eurowizji w latach 2004-2022, co daje łącznie 18 edycji. Następnie wyliczyłem średnią arytmetyczną, dzieląc liczbę zdobytych punktów przez liczbę startów w tym okresie.
Jak wygląda czołówka rankingu?
- Najlepszym krajem okazały się Włochy ze średnią 5,67 punktu. Po zeszłorocznym zwycięstwie Włochy objęły prowadzenie. Najgorszym rezultatem pozostaje jednak 2014 rok i tyko 0,27 punktu za 21. miejsce zdobyte przez samą Emmę Marone.
- Zwycięska Ukraina z wynikiem 5,63 punktu tuż za Włochami. Kraj ten ma aż trzy zwycięstwa na koncie. Zawsze też awansował do finału. Najgorszy wynik to 0.01 za 24. miejsce w finale Eurowizji 2017. Przypomnę, że Ukraina była wówczas gospodarzem konkursu. Drugi najgorszy wynik, czyli 0,03 punktu, to również rezultat z rocznika, w którym to Kijów gościł Eurowizję w 2005 roku.
- Trzecie miejsce przypada zaś Rosji. Tylko raz poza finałem (w 2018 roku – zaledwie 0,02 punktu). Zaledwie trzy razy Rosjanie zdobyli mniej niż cały punkt za daną edycję.
Tuż za podium…
- W pierwszej piątce znalazło się jeszcze miejsce dla Turcji – czwarte miejsce i 4,56 punktu, dla której najgorszym wynikiem jest 0,06 punktu za brak awansu do finału w 2011 roku. Piąta jest zaś Szwecja (4,51 punktu), Najgorszym wynikiem pozostaje 19. miejsce w finale Eurowizji 2005, czyli tylko 0,04 punktu.
- W pierwszej dziesiątce znalazło się jeszcze miejsce dla Azerbejdżanu (szóste miejsce i 3,80 punktu). Najsłabszy wynik to 0,06 punktu za brak awansu w 2018 roku. Tylko cztery razy Azerowie zdobyli mniej niż 1 punkt za daną edycję konkursu.
- Siódma w kolejności jest Grecja, która zdobyła średnią 3,21 punktu. Najgorszym wynikiem jest 0,01 punktu za 2016 rok. Ósma zaś jest Serbia z wynikiem 3,15 punktu. Najgorszym wynikiem dla tego kraju jest 0,07 punktu za 11. miejsce w pierwszym półfinale Eurowizji 2013.
- Australia jest dziewiąta (3,14 punktu), a najsłabszy rezultat został odnotowany w zeszłym roku – pierwszy raz poza finałem i tylko 0,05 punktu.
- Dziewiąte miejsce przypada Norwegii z wynikiem 2,48 punktu. Najgorszy rezultat to 13. miejsce w drugim półfinale Eurowizji 2016.
Jak wypada Polska?
- Polska uplasowała się w ostatniej dziesiątce tabeli, na 38. miejscu z wynikiem 0,57 punktu między Czechami (0,70) i Macedonią Północną (0,55). Najlepszy jest bez wątpienia Michał Szpak (3,17 punktu) za 2016 rok, a najsłabsza Magdalena Tul (0,01 punktu) za 2011 rok. Krystian Ochman zdobył w tym roku doskonałe 1,49 punktu.
- Tylko cztery razy zdobyliśmy więcej niż jeden punkt w skali eksponencjalnej. Przyczyniły się do tego Eurowizja 2006, 2014, 2016 i 2022 rok.
- Aż cztery razy Polska uzyskała mniej niż 0,1 punktu – w latach 2009-2011, 2018 i 2021 roku.
Kto najsłabszy?
- Ranking zamyka tym razem nasz południowy sąsiad, czyli Słowacja z wynikiem 0,02 punku. Kraj ten pojawił się na Eurowizji tylko cztery razy – w latach 2009-2012 – i ani razu nie był nawet blisko awansu do finału. 47. miejsce przypada maleńkiemu Monako. Kraj ten również nie zdołał awansować do finału podczas wszystkich trzech startów w latach 2004-2006. Trzecie od końca jest San Marino z wynikiem 0,08. San Marino ma aż dwa okrągłe zera na koncie za 2008 i 2017 rok, ale też trzy awanse – w 2014, 2019 i oczywiście 2021 roku.
- Spośród wszystkich państw, które mają komplet 18. startów w latach 2004-2022, najniżej w rankingu jest Słowenia. Tylko 44. miejsce i prawie jedna trzecia punktu na koncie. Tylko raz Słowenia zdobyła więcej niż jeden punkt – za 13. miejsce w finale Eurowizji 2011.
- Zarówno San Marino, jak i Czechy mają najwięcej zer na koncie, łącznie po dwa.
- Najwyżej ocenionym krajem, który ma co najmniej jedno zero jest Holandia, która zajmuje stosunkowo wysokie 16. miejsce (1,74 punktu).
Żródła: www.eurovision.tv, www.senojflags.com, opracowania własne.
