W świadomości opinii publicznej, Szwecja prezentuje się jako kraj, który z zapartym tchem śledzi i przeżywa Konkurs Piosenki Eurowizji. Jednak mimo bardzo dobrych rezultatów, to wyniki oglądalności są dużo niższe niż w przypadku szwedzkich preselekcji. Co powoduje rozstrzał pomiędzy wyborażeniem Szwedów jako narodu oddanego konkursowi a faktycznym poziomem entuzjazmu w kraju?
#CoSięMówi To cykl felietonów, w którym koncentrujemy się na postrzeganiu Eurowizji w poszczególnych krajach Europy. Nie brakuje również tematów o charakterze społecznym, na które Konkurs wywarł znaczący wpływ i doprowadził do szerszej debaty na forum publicznym. Artykuły powstają przy współpracy z członkami OGAE różnych krajów, a także miłośnikami Eurowizji, którzy na co dzień mieszkają w omawianych państwach, bądź są z nimi silnie związani.
Szwecja na Eurowizji: Czy Melodifestivalen to wzorowy model preselekcji?
Od momentu swojego debiutu, kraj ten wybiera reprezentanta poprzez preselekcje Melodifestivalen. Szwedzki sposób organizacji tych eliminacji jest często uważany za wzorcowy. Po wprowadzeniu istotnych reform w 2002 roku, stacja SVT stworzyła rozbudowane show rozrywkowe, które angażuje zarówno krajowych widzów, jak i zagranicznych fanów. Co roku selekcje te walczą o tytuł najpopularniejszego programu telewizyjnego, tuż obok wigilijnej emisji Kaczora Donalda. Melodifestivalen przyciąga społeczną uwagę w takim samym stopniu, jak wiele wydarzeń społeczno-politycznych. Zespół Kent, znany w Szwecji, skomentował ten fenomen w utworze Belle Epoque, śpiewając: Nie głosuję już w wyborach, jestem Melodifestivalen.
Tego typu selekcje oraz siła szwedzkiego przemysłu muzycznego mają istotny wpływ na Eurowizję. Ma to miejsce zarówno poprzez naśladowanie pewnych trendów, jak i za sprawą roli szwedzkich producentów w eurowizyjnych propozycjach z różnych krajów. Mimo że wielu obserwatorów uważnie śledzi działania Szwecji, istnieją również ciemne strony tego zjawiska.
Szwedzkim piosenkom często zarzuca się, że są dobrze wyprodukowane, ale brakuje im unikatowości. Ten problem zaniepokoił również część szwedzkiej opinii publicznej. Już w 2020 roku Hanna Fahl z dziennika Dagnens Nyheter zauważyła, że Szwecja traci na tym, że wysyła na Eurowizję wyłącznie dobrze skonstruowane, wykalkulowane utwory, którym brakuje osobowości. Dziennikarka przedstawiała Szwecję w roli eurowizyjnego kujona i zastanawiała się, czy nadawca powinien przyjąć taką rolę na stałe. Nie należy jednak spodziewać się znaczących zmian, ponieważ obecna producentka selekcji, Karin Gunnarsson, kieruje się zasadą, że piosenki powinny być atrakcyjne dla jak najszerszej grupy odbiorców, co prowadzi do ujednolicania ich charakteru.
Szwecja a Eurowizja: Szwedzi nie są fanami Eurowizji
Podczas gdy Melodifestivalen ma szczególne znaczenie w szwedzkiej kulturze masowej, Szwedzi postrzegają Eurowizję jako międzynarodowe odzwierciedlenie lokalnego zjawiska. Według badań z 2020 roku, Szwedzi zajmują wysoką pozycję wśród społeczeństw, które przynajmniej raz zasiadły przed telewizorem, by obejrzeć Eurowizję. Jednak ich entuzjazm związany z potencjalnym zwycięstwem jest stosunkowo niski. Statystyki oglądalności Eurowizji znacznie opóźniają się w porównaniu do Melodifestivalen. Istotne jest także to, że styl odbioru obu wydarzeń różni się znacznie. Melodifestivalen traktuje się jako rodzinne, wieczorne przedsięwzięcie. Natomiast Eurowizja staje się doskonałą okazją do żartów z przywar sąsiadów i innych narodów w Europie. Przykładem tego są chociażby programy, które oceniają eurowizyjne utwory przed głównymi zmaganiami.
Poczucie niesprawiedliwości na Eurowizji
Mimo że Eurowizja nie jest aż tak istotnym wydarzeniem telewizyjnym w kraju, jak chociażby Melodifestivalen, to Szwedzi mają poczucie swojej pozycji na Eurowizji i tego, że udało mi się znaleźć klucz do dobrych wyników w konkursie. Niestety, sami szwedzcy fani mają poczucie niewłaściwego traktowania przez resztę społeczności. Portal Schlagerprofilerna zauważa, że dobre rezultaty oraz wysyłanie podobnego typu piosenek sprawia, że Szwecja jest pierwszym obiektem złośliwości ze strony miłośników konkursu z innych krajów.
Sprzeciw wobec organizacji Eurowizji 1975 w Szwecji
Wśród szwedzkich artystów pojawia się wiele krytycznych głosów na temat Eurowizji oraz Melodifestivalen. Popularny wokalista Håkan Hellström w 2010 roku zwrócił uwagę, że obie imprezy przypominają bardziej sportowe zmagania. A obowiązuje poprawny ton, gdzie ruchy na scenie często się reżyseruje. Tego typu opinie są dziś uznawane za łagodne. Warto przypomnieć, że w latach 70. aktywnie funkcjonował ruch antykulturowy, protestujący przeciwko organizacji Konkursu Piosenki Eurowizji w Sztokholmie w 1975 roku. Po triumfie ABBY lokalne organizacje muzyczne krytykowały konkurs za promowanie muzyki kosmopolitycznej, nastawionej jedynie na zyski. Przeciwnicy stworzyli nawet Alternativfestivalen, który miał być alternatywą dla Eurowizji; z tej inicjatywy powstał popularny utwór Doin’ The Omoralisk Schlagerfestival.
Konkurs na ziemiach Swearów
Mimo że Szwedzi darzą dużo mniejszą sympatią samą Eurowizję od Melodifestivalen, to jednak organizacja wielkiego finału stanowi idealną okazję do prezentacji swojej tożsamości. Jako że Szwedzi mieli do tego okazję aż sześciokrotnie, warto prześledzić, jak wizja szwedzkości zmieniała się na przestrzeni dekad. W 1975 roku konkurs, który próbował przedstawić Szwecję jako krainę nordyckich baśni, zderzył się z protestami będącymi pokłosiem ruchów 1968 roku. Dekadę później Konkurs Piosenki Eurowizji gościł w drugim największym mieście Szwecji, Göteborgu, i był przejawem mocnego regionalizmu. W pocztówkach dominowało przedstawienie atrakcyjności zachodniej Szwecji.
W 1992 roku Eurowizja akcentowała wyłącznie kraje uczestników i historię szwedzkiego tańca. Takie podjęcie można tłumaczyć próbą zestawienia multikulturowości i lokalnej tradycji. Następny konkurs odbył się w 2000 roku w Sztokholmie. Wtedy była to prezentacja Szwecji jako nowoczesnego kraju, gotowego na wyzwania nowego millenium. Kolejne dwie Eurowizje w Szwecji (2013 i 2016) są przede wszystkim próbą wpasowania Eurowizji w ramy Melodifestivalen. Jednak nie brakowało elementów, które wiązały widowisko ze szwedzką tożsamością. W 2013 roku podjęto żartobliwą próbę ponownego zdefiniowania szwedzkiej tożsamości (np. występ Swedish Smörgåsbord). Natomiast w 2016 roku skupiono się na pozycji Szwecji w światowym eksporcie muzyki rozrywkowej. Z kolei ostatnia Eurowizja, którą gościło Malmö w 2024 roku, podkreślała znaczenie Szwecji jako kraju, który żyje i oddycha Eurowizją.
Źródła: SVT; blog.qx.st; IPSOS
