Blisko pół wieku temu zawirowania organizacyjne zaprowadziły Konkurs Piosenki Eurowizji do Szkocji. Eurowizja 1972 w Edynburgu okazała się jednak olbrzymim sukcesem BBC. Kim jest gwiazda, która ją wygrała?
Dokładnie 49 lat temu widownia Eurowizji przeniosła się do słynnego audytorium w Edynburgu, by śledzić zmagania osiemnastu państw ubiegających się o Grand Prix. Po raz pierwszy transmisję śledziła Azja Wschodnia: Filipiny, Hong Kong, Japonia, Tajlandia i Tajwan. W stawce pojawiły się znane nazwiska i doświadczeni artyści eurowizyjni, a w kraju-gospodarzu konkurs wzbudził ogromne zainteresowanie. Dlaczego jednak organizatorem była Wielka Brytania, skoro rok wcześniej zwyciężył inny kraj? Fakty i ciekawostki o Eurowizji 1972 przedstawiamy w kolejnej odsłonie cyklu To była Eurowizja!
Eurowizja 1972: dlaczego Edynburg?
Po zwycięstwie Séverine w barwach Monako na Eurowizji 1971 w Dublinie rozpoczęły się dyskusje nad organizacją kolejnej edycji. Nadawca TMC oraz Książę Monako Rainier III pozostawali w stałym kontakcie z Europejską Unią Nadawców (EBU), chcąc, by Eurowizja odbyła się w ich kraju. Problem stanowił jednak brak odpowiedniego miejsca na realizację tak dużego przedsięwzięcia w mikropaństwie. Liczono, że uda się przyspieszyć budowę spełniającego potrzeby budynku lub też, że EBU przyzwoli na organizację widowiska na świeżym powietrzu. Oba scenariusze zakładały jednak przeniesienie konkursu na lato. Gdy Monakijczycy nie znaleźli porozumienia z partnerami z Francji, którzy stawiali zbyt wysokie wymogi, by pomóc w organizacji, EBU latem 1971 roku zmuszona była szukać nowego gospodarza.
W pierwszej kolejności skontaktowano się z laureatami drugiego i trzeciego miejsca w roku ubiegłym, czyli Hiszpanią i RFN. Ci nadawcy odmówili jednak przejęcia pałeczki. Na organizację Eurowizji zgodzili się w końcu Brytyjczycy, którzy rok wcześniej zajęli czwarte miejsce. Telewizja BBC postanowiła jednak wyjść ze swojego standardu i przeprowadzić konkurs poza Londynem, a nawet poza Anglią. Wybór padł na słynny budynek Usher Hall w Edynburgu, stolicy Szkocji. Reżyserem widowiska wybrany został Terry Hughes, który spośród kilku kandydatur wyłonił prowadzącą – Moirę Shearer. Eurowizja 1972 kosztowała BBC 81 tysięcy ówczesnych funtów.
Najciekawsze postaci konkursu
Konkurs 25 marca otworzyła reprezentująca Niemcy Zachodnie Mary Roos. Artystka zmierzyła się z falą krytyki w swoim kraju, ponieważ preselekcje wygrała bardzo niespodziewanie. W pierwszej turze głosowania zajęła drugie miejsce, ale w ostatecznym podsumowaniu pokonała faworytów widowni. Niezadowolenie Niemców nie rzutowało jednak na Europę – z piosenką Nur die Liebe läßt uns leben (pol. Tylko miłość pozwala nam żyć) zajęła trzecie miejsce. Wróciła na Eurowizję w 1984 roku, ale sukcesu nie powtórzyła. Drugi niemieckojęzyczny utwór wykonała grupa Milestones z Austrii. Mimo wysokiego piątego miejsca propozycji Falter im Wind, kraj w latach 1973-75 nie wystartował w Eurowizji przez krytykę systemu głosowania.
Reprezentująca Irlandię piosenka Ceol an ghrá w wykonaniu Sandie Jones to jedyny utwór w historii Eurowizji zaśpiewany po irlandzku. Z kolei Malta drugi raz z rzędu wysłała utwór po maltańsku i drugi raz z rzędu zajęła ostatnie miejsce. W stawce wyróżniali się też Włoch Nicola Di Bari – zwycięzca Sanremo 1971 i 1972 oraz grupa Family Four, która ponownie reprezentowała Szwecję. Powracającymi artystami byli także Carlos Mendes z Portugalii i Tereza Kesovija z Jugosławii. Sandra Reemer, reprezentująca Holandię w duecie z Andresem Holtenem, wróciła na Eurowizję jeszcze dwa razy w latach 70. – w 1976 i 1979 roku.
Co ciekawe, na miejscu pojawiła się ubiegłoroczna zwyciężczyni, Séverine. Przed występem Monako, w barwach którego przecież wygrała, organizatorzy mieli pokazać jej obecność na widowni. Kamery uchwyciły jednak… jak znudzona piosenkarka zerka na swój zegarek. Później podpadła jeszcze raz Monakijczykom, zarzucając im, że nigdy nie była w ich kraju, mimo że dla niego wygrała Eurowizję. Szybko to jednak zdementowano, ponieważ istnieją zdjęcia i nagrania wykonane tam z jej udziałem.
Eurowizyjny bum w Wielkiej Brytanii
BBC po serii bardzo udanych startów w Konkursie Piosenki Eurowizji w latach 1967-1971 postanowiło wyciągnąć kolejnego asa z rękawa i na organizowany przez siebie konkurs wysłać kolejną gwiazdę. W mediach huczało od plotek, że w Edynburgu zaśpiewa w brytyjskich barwach Cliff Richard, który otarł się o zwycięstwo w 1968 roku. Artysta miał już jednak zakontraktowane koncerty na czas Eurowizji i nie mógł na niej wystąpić. Postanowiono zatem, że Wielką Brytanię będzie reprezentować inny znany artysta, którego promocja odbędzie się i tak na antenie programu It’s Cliff Richard! Wytypowano zespół The New Seekers, który kontynuował sukces popularnej australijskiej grupy The Seekers.
Zespół dopiero co zaszedł do czołówki notowań z przebojem Never ending song of love. Na Eurowizję przygotował sześć propozycji, które prezentował co tydzień w kolejnych odcinkach programu z Cliffem. Gośćmi serii były m.in. Cilla Black, która odmówiła reprezentowania Wielkiej Brytanii w 1968 roku i Olivia Newton-John, która przyjęła takie zaproszenie w 1974 roku. W tygodniu premiery pierwszego utworu eurowizyjnego, piosenka I’d like to teach the world to sing, będąca nową wersją kultowego numeru Buy the world a Coke z reklamy Coca-Coli, trafiła na pierwsze miejsce British Charts i została tam przez miesiąc. Widownia, która przez ostrą zimę 1971/1972 i strajki górników miała problemy z śledzeniem preselekcji, wytypowała utwór Beg, steal or borrow.
Rekordy oglądalności
Gitarzyści grupy mieli wątpliwości, czy będą w stanie na Eurowizji wykonać utwór na żywo w zgraniu z orkiestrą. Poprosili więc o możliwość odtworzenia nagrania przynajmniej częściowo z taśmy. Europejska Unia Nadawców jednak odmówiła, nakazując wykonanie całej piosenki na żywo. Ostatecznie The New Seekers wywalczyli dla Wielkiej Brytanii drugie miejsce. Cliff Richard pojechał na Eurowizję rok później i mógł według nowych zasad skorzystać, jako pierwszy uczestnik Eurowizji, z wcześniej nagranego podkładu. Zajął trzecią lokatę. Zainteresowanie było tak olbrzymie, że transmisja Eurowizji 1972 była najpopularniejszym programem w roku, a transmisja Eurowizji 1973 z Cliffem Richardem, śledzona przez ponad 21 miliony widzów w Wielkiej Brytanii, jest jednym z najpopularniejszych programów w dziejach brytyjskiej telewizji.
Eurowizja 1972: Vicky Leandros wygrywa
Zgodnie z zakładami bukmacherów, głosowanie rozegrało się pomiędzy Wielką Brytanią a Luksemburgiem. W 1972 roku obowiązywał system głosowania wprowadzony rok wcześniej. Każdy startujący kraj wysłał do Edynburga dwóch jurorów – amatorów muzyki, których różniło przynajmniej dziesięć lat wieku. Jeden z nich musiał mieć od 16 do 25 lat, a drugi więcej niż 25. Z racji braku przestrzeni w Usher Hall jurorzy oglądali konkurs na ekranach na edynburskim zamku. Po każdym występie przyznawali piosence notę od 1 do 5, a w sekwencji ogłaszania wyników na końcu pokazywali swoje oceny do kamer. W sumie Vicky Leandros z Luksemburga za utwór Après toi (pol. Po tobie) zdobyła 128 punktów, a The New Seekers z Wielkiej Brytanii punktów 114. Pierwszy raz w historii Eurowizji żadne kraje ze sobą nie zremisowały.
Zwycięska piosenka stała się przebojem na skalę świata i została przetłumaczona na wiele języków, w tym na japoński. W Polsce nagrała go Zofia Szumer-Framerowa pod tytułem Czemu trwa. Vicky Leandros była znana już przed swoim zwycięstwem na Eurowizji. Pochodzi z Grecji, co czujni widzowie konkursu mogli dostrzec poprzez przypiętą do jej sukni broszkę w kształcie oliwek. W latach 50. jej tata, również muzyk, zdecydował się na wyjazd do RFN, by rozwijać karierę. Młoda Vicky, a właściwie Vasiliki Papathanasiou, swój pierwszy singiel wydała po niemiecku w 1965 roku. Dwa lata później przyjęła ofertę reprezentowania Luksemburga na Eurowizji.
W Wiedniu zajęła czwarte miejsce, ale L’amour est bleu osiągnęło zawrotny sukces komercyjny i podbiło stacje radiowe nawet w USA. Gwiazda szybko zdobyła uznanie w Niemczech i po odebraniu licznych nagród raz jeszcze zdecydowała się stanąć w eurowizyjne szranki dla Wielkiego Księstwa. Po wygranej na dekady stała się ikoną w Grecji i jedną z najpopularniejszych wykonawczyń w Niemczech. W 2006 roku postanowiła spróbować swoich sił w niemieckich preselekcjach, gdyż Eurowizja odbywała się wtedy w jej ojczyźnie, Grecji. Jeszcze w tym samym roku zaczęła działalność polityczną, zostając wiceburmistrzem miasta Pireus z ramienia socjaldemokratycznej partii PASOK. Wkrótce wycofała się jednak z polityki, by kontynuować karierę. Udziela się za to charytatywnie.
Źródła: eurovision.tv, eurovision.de, Wikipedia; fot. euerovision.de/ARD, archiwum prasowe RTE