Na początku Eurowizja miała kameralny charakter. Format inauguracyjnego koncertu w 1956 roku znacząco odbiegał od kształtu wydarzenia, które znamy obecnie. Laureatką konkursu w 1956 roku została Lys Assia, a kariera piosenkarki na zawsze połączyła się z eurowizyjną sceną.
Organizacja pierwszego Konkursu Piosenki Eurowizji łączy się bezpośrednio ze szwajcarskim przedsiębiorcą Marcelem Bezençonem, który w połowie lat 50. objął funkcję dyrektora Europejskiej Unii Nadawców. Stojąc na czele komitetu zebranego w Monako w 1955 roku, z entuzjazmem odpowiedział na koncepcję dziennikarza i scenarzysty Sergio Pugliese. Dotyczyła ona stworzenia konkursu wzorowanego na włoskim Festiwalu w Sanremo. Niewątpliwie jego celem miało być wyłonienie piosenki dla całej Europy. Dla upamiętnienia twórcy Eurowizji od 2002 roku uczestnicy konkursu otrzymują specjalne wyróżnienie. Jest nią Nagroda Marcela Bezençona i obejmuje trzy kategorie: Dziennikarzy, Artystyczną oraz Kompozytorów.
Eurowizja 1956: Teatro Kursaal gości artystów z Europy
Komitet na czele z Marcelem Bezençonem zadecydował, że pierwsza Eurowizja odbędzie się w szwajcarskim Lugano – stolicy włoskojęzycznego kantonu Ticino. Wydarzenie zorganizowano w Teatro Kuursal. Sam budynek, który już nie istnieje, zaprojektował Achille Sfondrini na początku XIX wieku. Został zamknięty w kwietniu 1997 roku i rozebrany cztery lata później. Współcześnie miejsce znane jest pod nazwą Casino Lugano, które funkcjonuje od 2002 roku.
Gospodarzem wieczoru został Lohengrin Filipello. Godne uwagi jest to, że tylko jeden raz w historii Eurowizji gospodarzem był jeden prezenter płci męskiej, samotnie prowadzący wydarzenie. Drugi przypadek, gdy konkursu nie współprowadziła kobieta, miał miejsce w 2017 roku w Kijowie. Wtedy to wydarzeniem dowodziło męskie trio. Koncert w Lugano transmitowany był drogą radiową, a obecność kamer w trakcie występu miała być udogodnieniem dla nielicznych posiadaczy odbiorników telewizyjnych.
Eurowizja 1956: kameralne początki
Koncert inauguracyjny, który odbył się 24 maja 1956 roku, miał zdecydowanie inny format niż konkursy organizowane w XXI wieku. Zainteresowanie udziałem w wydarzeniu zgłosiło 7 krajów: Holandia, Szwajcaria, Niemcy, Belgia, Francja, Włochy oraz Luksemburg. Swoje uczestnictwo zapowiedziały również Austria, Dania oraz Wielka Brytania, jednak nie zgłaszając na czas swoich kandydatur, przez co mogły dołączyć dopiero rok później. Zgodnie z ówczesnym regulaminem wokaliści śpiewali dwie piosenki. Tylko jeden artysta mógł stanąć na scenie, a grupowe występy zostały dozwolone dopiero od 1971 roku.
Śpiewane piosenki liczyły trzy i pół minuty i wykonywano je tylko w językach ojczystych. Współcześni fani przyzwyczajeni są do widowiska kilkudniowego, którego finał trwa około cztery godziny. Tymczasem pierwszy Konkurs Eurowizji, w przeciwieństwie do współczesnych realiów, liczył zaledwie 1 godzinę i 40 minut. W Lugano artyści występowali w akompaniamencie orkiestry składającej się z 24 muzyków, prowadzonej przez szwajcarskiego muzyka Fernanda Paggiego. Towarzyszyło mu 4 dyrygentów z Belgii, Francji, Luksemburga oraz Włoch.
Eurowizja 1956: głosowanie w tajemnicy
Wyniki Konkursu nigdy nie zostały oficjalnie ogłoszone, a głosować mogło dwuosobowe jury z każdego państwa biorącego udział w wydarzeniu. Zwycięzcę wybrano w tajemnicy i nigdy nie ujawniono ostatecznej klasyfikacji. Co ciekawe, jurorzy z Luksemburga nie zdołali dotrzeć do Lugano, a w związku z tym ich głosy przekazało jury ze Szwajcarii. 25 maja 1956 roku włoska gazeta La Stampa podała, że każdy głosujący dysponował skalą punktów od 1 do 10 oraz mógł przyznawać głosy na swój kraj. Zwycięski utwór Refrain otrzymał łącznie 102 punkty, co stanowiło 78% wszystkich możliwych do uzyskania głosów.
Istnieją pogłoski, że drugie miejsce zdobyła piosenka z Niemiec, pod tytułem Im Wartesaal zum großen Glück. Niestety nie zachowały się żadne nagrania widowiska, a jedynie zwycięski występ Lys Assii. Jest to jeden z dwóch konkursów, których kopie uległy zniszczeniu. Drugi taki przypadek dotyczy Eurowizji z 1964 roku – nagranie spłonęło w pożarze.
Lys Assia pierwszą zwyciężczynią
Rosa Mina Schärer urodziła się w 1924 roku w Rupperswil w północnej Szwajcarii. Zaczęła występować pod pseudonimem Lys Assia w 1950 roku. Nagrała wtedy piosenkę O Mein Papa, która przyniosła jej dużą popularność. Była nie tylko piosenkarką, ale również tancerką i aktorką. Najczęściej jest jednak kojarzona z Konkursem Piosenki Eurowizji. Zwycięskie Rafrain było drugą w kolejności piosenką, którą zaśpiewała w trakcie koncertu. Pierwszą kompozycją było Das Alte Karussel. W 1957 oraz 1958 roku ponownie wystąpiła na eurowizyjnej scenie. W 1958 zajęła drugie miejsce z utworem Giorgio. Wyprzedziła wtedy trzeciego w rankingu Domenico Modugno, który reprezentował Włochy w słynnej piosence Volare.
Wielokrotnie pojawiała się na scenie jako gość honorowy. W 2005 roku z okazji 50-lecia konkursu wzięła udział w koncercie Congratulations: 50 Years of the Eurovision Song Contest. Jest jedyną Szwajcarką, która wygrała Eurowizję. Celine Dion, która również reprezentowała ten kraj, w przeciwieństwie do swojej poprzedniczki, pochodzi z Kanady. Lys Assia wystąpiła przed królową Elżbietą II oraz egipskim królem Farukiem. Co ciekawe, była hiperpoliglotką. Znała 8 języków obcych: niemiecki, francuski, włoski, angielski, hiszpański, portugalski, szwedzki i duński. Zmarła w marcu 2018 roku w wieku 94 lat.
Źródła: eurovision.tv, eurovisionworld.com, esctoday.com, eurowizja.org