W 1993 roku Konkurs Piosenki Eurowizji otworzył się na Europę Wschodnią. Po raz pierwszy wystartowały kraje dawnego bloku socjalistycznego, ale walka o zwycięstwo stoczyła się między gospodarzem a jego sąsiadem. Jaka była Eurowizja 1993?
Dwadzieścia osiem lat temu oczy Europy skierowały się na niewielkie miasteczko Millstreet w irlandzkim hrabstwie Cork. To tam nadawca RTE postanowił zorganizować 39. Konkurs Piosenki Eurowizji w 1993 roku. Wybór Green Glens Arena, która dotychczas pełniła funkcję stadniny koni, był bardzo emocjonujący. Zapraszamy na kolejną odsłonę cyklu To była Eurowizja!
Pierwszy półfinał w historii Eurowizji
Ze względu na dołączenie do Europejskiej Unii Nadawców (EBU) państw z dawnego bloku wschodniego, zdecydowano się na zwiększenie limitu uczestników Konkursu Piosenki Eurowizji do 25 państw. 22 kraje z poprzedniego konkursu znalazły się w stawce, a pozostałe trzy miejsca miały być rozdzielone między debiutantów. Okazało się, że siedem państw chce wystartować w Eurowizji 1993. EBU podjęła zatem decyzję o organizacji kwalifikacji do konkursu – państwa miała spomiędzy siebie wybrać najlepszą trójkę.
Pod okiem EBU konkurs Kvalifikacija za Millstreet odbył się 3 kwietnia w stolicy Słowenii, Lublanie. Oprócz konkursowych piosenek każda delegacja wykonała w ramach interval actu dodatkową propozycję. Jurorzy ze wszystkich państw oddali swoje głosy w skali eurowizyjnej. Co ciekawe, walka była bardzo wyrównana, a każdy uczestnik dostał dokładnie jedną notę 12 punktów. Do udziału w Eurowizji 1993 zakwalifikowały się zespoły: 1X Band ze Słowenii (54 punkty), Fazla z Bośni i Hercegowiny (52 punkty) i Put z Chorwacji (51 punktów). Wyeliminowani uczestnicy to: Elán (Słowacja, 50 punktów), Janika Sillamaa (Estonia, 47 punktów), Andrea Szulák (Węgry, 44 punkty) i Dida Drăgan (Rumunia, 38 punktów).
Good evening, Millstreet, Sarajevo calling!
Po sukcesie w kwalifikacjach bośniacki zespół Fazla rozpoczął przygotowania do występu na Eurowizji. Było to bardzo trudne w szczycie trwającej wojny w Bośni. By wystąpić na Eurowizji, zespół wręcz ryzykował życie. Podczas drogi na lotnisko i biegu przez pas startowy do samolotu grupa cudem uniknęła krzywdy z racji ostrzałów i bombardowań w oblężonym Sarajewie. Kilka osób zginęło tego dnia. Dopiero po przylocie do Irlandii grupa mogła kupić stroje na swój eurowizyjny występ. Temat wojny w Bośni i sensu ryzykowania życia dla konkursu piosenki był szeroko poruszany na spotkaniach Bośniaków z prasą.
Ostatecznie grupa z utworem Sva bol svijeta zajęła szesnaste miejsce. Piosenka mówiła o tragedii, jaka spotyka bośniacką ludność. W trakcie występu wokalista Muhamed Fazlagić odwrócił się do widowni plecami na symbol ignorancji świata względem sytuacji w Bośni. Z kolei podczas głosowania widownia zareagowała dużymi oklaskami na ledwo słyszalny przez piski i trzaski głos rzecznika bośniackiego jury.
Eurowizja 1993 i jej różnorodna stawka
Rekordowo duży konkurs w Millstreet poprowadziła Fionnuala Sweeney. W stawce Eurowizji 1993 znalazło się kilku artystów, którzy już wcześniej wystartowali w konkursie. Byli to Tommy Seebach (Dania, 1979, 1981), Tony Wegas (Austria, 1992) i Katri Helena (Finlandia, 1979). Do najbardziej kultowych muzyków w stawce możemy zaliczyć za to zespół Arvingarna, którego utwór Eloise był ogromnym przebojem w Szwecji i należy do ikon Eurowizji w tym kraju. Wówczas po raz pierwszy w Melodifestivalen widownia wybrała zwycięzcę poprzez televoting. Grupa jest popularna do dziś, w tym roku startowała zresztą w Melodifestivalen.
Ikonami fanów są także Ruth Jacott z Holandii i Katerina Garbi z Grecji – ich propozycje należą do najbardziej kultowych przebojów Eurowizji w swoich krajach. Nie można nie wspomnieć też o Barbarze Dex. Młodziutka wokalistka z Belgii wykonała utwór Iemand als jij i zajęła ostatnie, 25. miejsce. Mimo porażki udało jej się rozwinąć karierę. Dla fanów Eurowizji stała się ikoną za sprawą swojego własnoręcznie przygotowanego stroju, który nie wyglądał zbyt korzystnie. Od 1997 roku fani Eurowizji przyznają co roku Nagrodę im. Barbary Dex dla najgorzej ubranego artysty.
Najbardziej rozczarowana i skłócona z konkursu wracała ekipa izraelska. Preselekcje wygrała grupa Lehakat Shiru z utworem Shiru. Kompozytor utworu, Shaike Paikov, zaprosił do współpracy wokalistkę Sarah Sharon. Choć w eliminacjach wystąpiła jako chórzystka, w Millstreet zachowywała się, jakby była główną reprezentantką Izraela. Naciskała chociażby na Irlandczyków, by to ją najczęściej było widać w kamerze, choć plany na występ były inne. Paikov zagroził, że wróci do Izraela sam, bo nie chce patrzeć, jak zachowanie Sharon i jej nieczysty śpiew pogrążają szanse piosenki w konkursie. Ostatecznie występ skłóconej delegacji wyglądał tak, że Sarah go rzeczywiście zdominowała. Izrael zajął przedostatnie miejsce, o punkt nad Belgią.
Czołówka tabeli
Tuż za podium uplasowały się utwory o brzmieniu etnicznym. Piąte miejsce przypadło Norwegii, którą reprezentowała młoda wokalistka Silje Vige z utworem Alle mine tankar. Uwagę w utworze przyciąga użycie greckich tradycyjnych instrumentów, co jurorzy w Grecji i Cyprze chętnie wynagrodzili punktami. Czwartą lokatę zdobył Patrick Fiori z Francji, który utwór Mama Corsica zaśpiewał w języku korsykańskim. Trzecie miejsce zajęła Annie Cotton w barwach Szwajcarii. Pochodząca z Kanady (przypadek?) artystka zaśpiewała balladę Moi, tout simplement. Jak na razie to ostatni wynik Szwajcarii w pierwszej trójce. Po Eurowizji Annie skupiła się na filmie i rozwinęła karierę jako aktorka.
Walka o wygraną
Drugi raz z rzędu wyścig o zwycięstwo rozegrał się pomiędzy Irlandią a Wielką Brytanią. Niamh Kavanagh z utworem In your eyes i Sonia z utworem Better the devil you know szły łeb w łeb. Przed ostatnim głosującym krajem, Maltą, Irlandia prowadziła o 11 punktów. Możliwe było zatem zwycięstwo Brytyjki, jeśli otrzymałaby 12 punktów, a Irlandka zostałaby bez punktu. Odczytywanie punktów z Malty podniosło ciśnienie całej Europie, kiedy w państwach, którym przyznano od 1 do 10 punktów nie było ani Irlandii, ani Wielkiej Brytanii. Finalnie ostatnie słowa Ireland, 12 points umocniły przewagę Niamh, która została piątą zwyciężczynią z Irlandii.
Euforia Irlandczyków była ogromna. Rudowłosa wokalistka nie była wówczas znana. Profesjonalną karierę rozpoczęła siedem lat wcześniej, ale nie osiągnęła żadnego sukcesu. Muzyką zajmowała się równoległe z… pracą w banku. Nie miała wielkich nadziei na wygraną, choć w irlandzkich preselekcjach zdobyła prawie maksymalny możliwy wynik. Po zwycięstwie gazety żartowały, że oprócz wolnego poniedziałku, bank powinien również przyznać jej wolny wtorek. W latach 90. Niamh Kavanagh stała się sporą gwiazdą irlandzkiej sceny muzycznej. Na Eurowizję wróciła w 2010 roku, ale utwór It’s for you nie odniósł wielkiego sukcesu w finale.
Eurowizja 1993 – ciekawostki
- Na widowni Eurowizji 1993 zasiadło 1500 osób, tyle samo mieszka w całym Millstreet. Miejscowość do dziś pamięta maj 1993 roku, znajduje się nawet ściana, na której widnieją flagi 25 państw uczestniczących wtedy w konkursie.
- Wybór lokalizacji był tak zaskakujący i kontrowersyjny, że dokument Why not Millstreet? pobił rekordy popularności pod względem oglądalności. Po raz pierwszy Irlandia doświadczyła tak dużego wydarzenia poza Dublinem i innymi głównymi miastami.
- Europejska Unia Nadawców zdecydowała, że od 1993 roku kraje zajmujące ostatnie miejsca będą na rok relegowane z Konkursu, by umożliwić start innym. Po konkursie w Millstreet przerwę musiało zrobić sobie 7 państw. Luksemburg zrezygnował z udziału na stałe, choć i tak by nie wystąpił w 1994 roku, ale Włochy wycofały się mimo dwunastej pozycji, więc z udziału wycofać musiało się tylko sześć państw. Uratowało to siódmy od końca Cypr. Na miejsca Włoch, Luksemburga, Turcji, Danii, Słowenii, Izraela i Belgii podczas Eurowizji 1994 weszły Polska, Rosja, Estonia, Litwa, Słowacja, Węgry i Rumunia.
- W 1993 roku po raz pierwszy głosy jury były przekazywane przez telefon. Od 1994 roku odbywa się to satelitarnie.
- W 1992 roku Luksemburg zdobył na Eurowizji 10 punktów – wszystkie od Malty, w 1993 roku zdobył 11 punktów – w tym ponownie 10 od Malty.
fot. ETV, RTE, eurovision.tv/EBU, YouTube/thereorderboard : Eurovision
