Jedni ją kochają, inni – wręcz przeciwnie. Cztery lata temu z balladą 1944 podbiła serca Europejczyków, ale i wywołała liczne kontrowersje. Kim jest zwyciężczyni Eurowizji 2016 i co zadziało się w jej karierze po sukcesie?
Jamala: pochodzenie, dzieciństwo, debiut
Znana ze zwycięstwa w 61. Konkursie Piosenki Eurowizji Jamala tak naprawdę nazywa się Susana Alimivna Jamaladinova. Urodziła się 27 sierpnia 1983 roku w Oszu na terenie dzisiejszego Kirgistanu. Ze strony ojca artystka jest pochodzenia krymskotatarskiego, co miało silnie znaczenie szczególnie podczas jej eurowizyjnej przygody. Rodzina ze strony matki wywodzi się z Górskiego Karabachu i pomimo ormiańskich chrześcijańskich korzeni, wokalistka jest muzułmanką.
Po rozpadzie Związku Radzieckiego rodzina małej Susany miała możliwość powrotu do ojczyzny ojca. Jamaladinovie wrócili na Krym, gdzie na początku lat 90. kilkakrotnie zmieniali miejsce zamieszkania. Dziewczynka rozwijała tam swój talent pod opieką muzykalnych rodziców, startując w lokalnych festiwalach. Po sukcesie w jednym z nich otrzymała możliwość kształcenia na prestiżowej Rosyjskiej Akademii Muzycznej Gnessina, jednak wyjazdu do Moskwy zabroniła jej matka. Dziewczyna poszła w ślady ojca, zdobyła wykształcenie pod kątem muzyki klasycznej.
W 2001 roku w Symferopolu ukończyła edukację muzyczną I stopnia z najwyższymi notami, a następnie kształciła się w Akademii Muzycznej w Kijowie. Wystąpiła na kilku międzynarodowych festiwalach i postanowiła rozwijać się dalej na zachodzie Europy. Po rozpoczęciu współpracy ze swoją pierwszą producentką, w 2008 stanęła przed wyborem pomiędzy jazzem a operą oraz Mediolanem a Zurychem. Zaproponowano jej jednak wtedy reprezentowanie Ukrainy na festiwalu Nowa Fala 2009. Tam, po raz pierwszy pod pseudonimem Jamala, zajęła pierwsze miejsce po zaśpiewaniu coveru History repeating zespołu Propellerheads, folkowej piosenki Oj, wiersze mij oraz własnego utworu Mamienki synok.
Jamala: fenomen debiutantki i pierwszy start w preselekcjach
Po sukcesie w Nowej Fali Jamala natychmiast stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych piosenkarek na Ukrainie. Jej własna twórczość musiała jednak jeszcze trochę poczekać, ale to nie przeszkodziło artystce w zdobyciu tytułu Człowieka Roku 2009 w kategorii Idol/ka Ukrainców. Zachwycająca wokalistka została zauważona również w Rosji: występowała w telewizji w duecie z Ałłą Pugaczową (divą rosyjskiej sceny, uczestniczką Eurowizji 1997), która wcześniej oklaskiwała ją na stojąco w trakcie Nowej Fali. Pierwsze dwa lata dużej kariery upłynęły Jamali na rozważaniu ścieżek współpracy. Piosenkarka podczas wizyty w Los Angeles zrezygnowała z kontraktu z amerykańskim producentem Walterem Afanasyffem. Obawiała się zbyt małej niezależności na zagranicznym rynku. Po powrocie do kraju z nowym menadżerem zdecydowała się na start w preselekcjach do Eurowizji 2011.
Do konkursu, który ruszył już jesienią 2010 roku, zgłosiła się z utworem Smile, trzecim singlem z debiutanckiego albumu For Every Heart. Dotarła do finału preselekcji 26 lutego, gdzie zajęła 3. miejsce. Widownia była rozczarowana jej wynikiem, a skandal wybuchł po tym, kiedy okazało się, że zwyciężczyni Mika Newton zdobyła trzy razy więcej głosów, choć spłynęły one z około czterokrotnie mniejszej liczby numerów telefonu. Po wątpliwościach wokół prawdziwości wyników pierwszej trójki – Miki Newton, Zlaty Ognewicz i Jamali, wokalistkom zaproponowano ponowny koncert. Przegrane wokalistki odmówiły, oddając wygraną Mice, nie wiedząc jeszcze, że obie pojadą na Eurowizję i zakończą swój udział z jeszcze lepszymi wynikami niż rywalka.
Eurowizja 2016: droga Jamali do wygranej
Po kontrowersyjnych preselekcjach do Eurowizji 2011 kariera Jamali zaczęła się rozkręcać. W 2012 roku na zaproszenie UEFA nagrała piosenkę Goal z okazji współorganizowanego przez Ukrainę Euro 2012. W kolejnym roku wydała drugi album All or nothing, została Piosenkarką Roku 2013 i zaangażowała się w akcje społeczne na rzecz walki z handlem ludźmi. Pojawiała się także w filmach, musicalach, jak i nagrała utwór do filmu Zima, która nas zmieniła opowiadającym o wydarzeniach z Majdanu w 2014 roku. Zdążyła wydać trzeci album Podykh i z ogromnym doświadczeniem muzycznym i telewizyjnym zgłosiła utwór 1944 do ukraińskich preselekcji do Eurowizji 2016.
W finale Vidbiru zremisowała z grupą Hardkiss, ale sukces w głosowaniu widzów zadecydował o jej wyjeździe do Sztokholmu w barwach Ukrainy. Piosenka wzbudziła ogromne kontrowersje z racji domniemanych antyrosyjskich podtekstów. Artystka opowiedziała w piosence historię swoich przodków – Tatarów Krymskich przesiedlonych do Azji Środkowej w 1944 roku. W oparach zarzutów polityczności weszła do finału, który wygrała z sumą 534 punktów. Polska przyznała jej najwyższą notę 12 punktów zarówno w głosowaniu jury, jak i w televotingu.
Jamala: tuż po wygraniu Eurowizji
Radość Ukraińców po sukcesie Jamali była ogromna, tłumy witały ją na lotnisku, mając ze sobą krymskotatarskie flagi. Na dzień po zwycięstwie została odznaczona przez prezydenta Ukrainy tytułem Ludowej Artystki Ukrainy. Została też ukraińską Ambasadorką Dobrej Woli UNICEF. Jamala podpisała kontrakt z Universal Group, która wydała jej album 1944 w Europie i Stanach Zjednoczonych.
Wygrana na Eurowizji dała artystce status czołowej gwiazdy ukraińskiej sceny. Podczas kolejnego konkursu zorganizowanego w Kijowie zaśpiewała m.in. symfoniczną wersję 1944, etniczną piosenkę Zamanyly, jak i nowy utwór I believe in you, który zadedykowała ukraińskiemu społeczeństwu. Zapraszana do udziału w licznych festiwalach, programach i dokumentach, została okrzyknięta w kraju Kobietą Roku 2017 w Show Bussinesie.
Jamala: osiągnięcia od 2018 roku i życie prywatne
W październiku 2018 roku ukazał się piąty, ostatni album Kryla, zapowiedziany utworem o tym samym tytule. Artystka zaprezentowała też kazachską wersję tej piosenki w finale tamtejszego programu muzycznego, w którym była jurorką. Krążek zawiera dziesięć utworów stworzonych po wygraniu Eurowizji.
Tuż przed Eurowizją 2017 w Kijowie, podczas tradycyjnej ceremonii w Centrum Kultury Muzułmańskiej, artystka poślubiła swojego partnera – Bekira Suleimanova, matematyka aktywnego też w działaniu na rzecz praw człowieka i wspieraniu muzułmańskiej mniejszości. Niespełna rok później urodził się ich syn Emir-Rahman, a obecnie spodziewają się oni drugiego dziecka.
Zajęta życiem prywatnym artystka nieco mniej skupiła się na nowej działalności, nadal grając koncerty w różnych krajach i występując w telewizji. Przez trzy lata była jurorką ukraińskich preselekcji do Eurowizji, a falę krytyki w związku z tym faktem ściągnęła na siebie rok temu. Podczas finału konkursu ostentacyjnie zapytała zwyciężczynię Maruv o to, jak w Tel Awiwie odpowiedziałaby na pytanie, czy Krym należy do Ukrainy. Słynne już „Crimea is Ukraine?” błyskawicznie obiegło Internet i ośmieszyło wizerunek Jamali oraz ogół ukraińskich eliminacji.
10 faktów, o których prawdopodobnie nie wiesz
- Przed wyjściem na scenę finału Eurowizji 2016 Jamala słuchała ścieżki dźwiękowej z filmu Lista Schindlera.
- W 2017 roku na cześć piosenkarki ukraińska poczta wydała serię znaczków pocztowych z jej wizerunkiem, pochodzącym z okładki singla 1944.
- Mama Jamali pracowała jako nauczycielka muzyki, a jej tata był dyrygentem.
- Wygrany przez Jamalę festiwal Nowa Fala poprowadził Siergiej Łazariew, którego pokonała siedem lat później w finale Eurowizji.
- Gdyby w 2016 roku nie zmienił się system głosowania w Konkursie Piosenki Eurowizji, finał wygrałaby Australijka Dami Im, z przewagą 32 punktów nad Jamalą.
- Jamala trzykrotnie wystąpiła w Polsce, w tym dwa razy podczas Festiwalu Kultury Ukraińskiej „Ukraińska Wiosna” w Poznaniu.
- Pomimo krymskotatarskiego tekstu 1944, artystka nie mówi płynnie w tym języku.
- Jamala otrzymała podobne wyróżnienia państwowe, co pierwsza ukraińska zwyciężczyni Eurowizji – Rusłana. Nie została jednak posłanką.
- Najwyższe notowania poza Ukrainą jej zwycięski eurowizyjny utwór osiągnął w… Belgii. Trochę niżej plasował się w Polsce.
- Jedyny kraj, który nie przyznał artystce ani jednego punktu w Sztokholmie, to Islandia.
